یادداشت فرهیخت: به قلم: عبدالرضا زرگری | به نام خدا، ورود واژگان لاتین از فرهنگ مغرب زمین به حریم «ادبیات فارسی»، رخداد تازه ای نیست و جای تعجب چندانی ندارد، اما ورود این واژه های نامأنوس به حوزه ی «ادبیات دینی» و اعتقادات و باورهای مذهبی قطعاً شایسته نیست، خاصه اگر این لغات بیگانه با فرهنگی ایرانی - اسلامی، در لسان مسئولان اجرایی و متولیان فرهنگ ساز، جا خوش کند و پشت سر هم تکرار شود.
این سهو لسان، فقط مخصوص مشهد نیست، بلکه دیگر ویروسی فراگیر شده است! از مقامات کشور و مسئولان استان ها و شهرداران کلان شهرها گرفته تا حتی رؤسای مصادر فرهنگی و کرسی های علمی و دانشگاهی کشور؛ از فرهنگ سازان کلانی چون دانشگاه «صدا و سیمای ج.ا.ایران» تا متولیان فرهنگی خردی چون نهاد کتابخانه های خراسان رضوی، همه و همه گویا در زمینه کاربردی کردن این واژه های غریب در ادبیات دینی مسابقه گذاشته اند.
اگر چندی پیش، همین مسأله ی علی الظاهر ساده و دغدغه ی پیش پا افتاده، مورد تذکر مؤکد و گلایه ی جدی رهبری معظم انقلاب از رسانه ی ملی قرار گرفت و صراحتاً انتقاد کردند و این نهاد فرهنگ ساز و فراگیر را به حراست بیشتر از حریم و قداست زبان فارسی توصیه فرمودند، دقیقاً به همین خاطر است.
دغدغه ای کاملاً بجا و دقتی لازم که اگر در مشهد رعایت می شد، اکنون شاهد استفاده ی فراگیر از واژه ی بی خاصیت و کاملاً غلط «گردشگر خارجی» به جای «زائر غیرایرانی» در رسانه های مکتوب و الکترونیکی همین استان و شهر نبودیم! یا پایین کشیدن تابلوی عالی المضامین «راهنمای زائر» و نصب تابلوی کم خاصیت و بی مزه ی «خدمات سفر» را بر روی دکه های سال ها جا افتاده به نام «راهنمای زائر» نمی دیدیم!
ناگفته پیداست این رخداد بد یُمن، اگر در هر شهری رخ دهد - حتی در تهران بزرگ و داعیه دار پایتخت سیاسی کشور - باز چندان جای گلایه نیست، چراکه ادعای عاصمه ی فرهنگ و معنویت کشور را ندارد - اما وقوع و بلوغ این پدیده ی نوظهور در مشهدالرضا که به استناد دو موهبت گران سنگ زیر، داعیه دار پایتخت معنوی کشور و بلکه مدعی پایتخت فرهنگی جهان اسلام و تشیع است، اصلاً شایسته و زیبنده نیست:
موهبت اول، عطیه ی جلیله ی وجود بابرکت مضجع منور امام مهربانی ها و عالم آل محمد(ص) حضرت امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام در شهر خداست که خود حضرتش با فرمایش مشهور «أَحْیَا أَمْرَنَا» و «مَحَاسِنَ کَلَامِنَا» (خدا رحمت کند کسی را که امر ما را این گونه زنده نماید: علوم ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد که اگر مردم، محاسن و زیبایی‌های کلام ما را بدانند از ما پیروی میکنند. و بدین شکل، خواستار بیان زیبایی های کلام شان شده اند؛ پس باید «زیبا» سخن گفت.
موهبت دیگر، عطیت پراهمیت مجاورت این دیار با «توس»، زادگاه خالق شاهکار ادبی جهان «شاهنامه» و بزرگ معمار بخش کهن ادبیات شرق این گیتی پهناور، حکیم «ابوالقاسم فردوسی» است؛ همان شاعر بزرگی که خود می گوید: «بسی رنج بردم در این سال سی، عجم زنده کردم بدین پارسی»
البته می پذیریم که نمی توان مانع ورود واژه های غریب از فرهنگ های دوردست به حریم فرهنگ و ادب ایرانی و فارسی شد، اما دست کم، باید با تذکاری محترمانه، مانع جاخوش کردن آنها در لسان مسئولان آن هم در حوزه ی مقدس فرهنگ دینی و ادبیات مذهبی شویم.
بگذریم که این خبط لسانی شهردار جوان و فعال، تحصیل کرده و کاربلد شهر مشهد، اولین مورد نبوده و قطعاً آخرین مورد هم نیست، اما همان سال گذشته که طی یادداشت فرهیختی کوتاه و به بهانه ی آن فرمایش خاص رئیس کتابخانه های استان، به مسئولان فرهنگی شهر یادآوری کردیم، اگر به این مهم توجه می شد، امروزه دیگر شاهد تکرار این گونه بدسلیقگی های ادبی و جسارت های کلامی نبودیم!
منظورمان، مصاحبه ی سال گذشته حجت الاسلام «علی اکبر سبزیان» مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی است که در حاشیه ی برپایی شانزدهمین جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) در مدح عظیم ترین رویداد مردمی، فرهنگی و ولایی کشور چنین گفت: جشنواره امام رضا(ع) میتواند «المپیک فرهنگی»!!! کشور تلقی شود.
این در حالی است که جشنواره ی بین المللی، فرهنگی و هنری امام رضا(ع)، آئینه ی تمام نما و به قول فرانسوی ها «ویترین» هفده سال دلدادگی و سرسپردگی هزاران خادم و میلیون ها عاشق اهل بیت(س) در داخل کشور و در سراسر این گیتی پهناور به آستان ملک پاسبان روضه ی منور رضوی است و شایسته و بایسته و زیبنده نیست با یک رویدادی ورزشی حتی به گستردگی المپیک مقایسه و هم رتبه شود.
که به تعبیر قرآن کریم «وَمَا یَسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ» آیا نور و ظلمت یکی است؟
المپیکی که پوسته و قالب آن ورزشی است، اما بر اساس مطالعات محققان و اندیشه مندان آزاده در کشورهای مختلف، نطفه ی آن از پایه، مشکوک و بلکه با اهداف سیاسی و سلطه طلبانه کشورهای مستبد بنا نهاده شده و دست کم اگر از ابتدا چنین غرضی در میان نبوده، اما در ادامه مسیر، منحرف و تبدیل به یک تجارت پرسود و به قول خود غربی ها «بیزینس جهانی» گشته، نمایشی که ورزش قهرمانی و منش پهلوانی در آن تنها یک بهانه است!
از حوزه ی دین گفتیم و از غربت زبان فارسی هم بگوییم و از تکرار مکرر واژه ی من درآوردی «بین المللی سازی»! (ترکیب یک واژه ی مرکب عربی با یک پسوند فارسی) که چون این دست اخبار، مرتبط با اهداف اندیشکده است، هر هفته آزارمان می دهد!
واژه ای که ابتدا در تهران و از درون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خلق شد و متأسفانه به لسان مسئولان دانشگاهی مشهد هم رخنه کرد!به عنوان مثال، دکتر سیامک زارعی قنواتی مدیر بین الملل دانشگاه علوم پزشکی مشهد در جمع شورای بین الملل دانشگاه های علوم پزشکی کلان منطقه ٩ کشور در مشهد گفت:
«بین المللی سازی»! دانشگاه ها از مهمترین اهداف برگزاری این نشست است و این اشتباه، تاکنون چندین بار از لسان مسئولان دانشگاهی استان و شهر تکرار شده و متأسفانه رسانه های استانی هم بدون هیچ پالایشی درج می کنند.
و بالاخره، امروز شاهدیم همین سهو لسانی و بدسلیقگی ادبی با چاشنی بی ادبی، از سوی دکتر محمدرضا کلایی شهردار مشهد نسبت به ولی نعمت ایرانیان صورت گرفت و در کمال تعجب، عالم آل محمد(ص)، حضرت امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام - و نه «شهر مشهد» - را یک «برند» خواند!
این در حالی است که معاون زیرک وی (دکتر شهریار آل شیخ، معاون برنامه ریزی و توسعه ی شهرداری مشهد)، هشتم مرداد ۱۳۹۷، هنگامی که برای اولین بار، بحث روز «برندینگ شهر مشهد» را با رسانه ها مطرح کرد، با حساسیت زیاد و دقتی تحسین برانگیز در استفاده از واژه ها و کلمات، وارد این حیطه شد و تنها جمله ی نزدیک به بحث ما را این گونه گفت: «برند شهر مشهد»، هم در نام و محتوا و هم در ساختار، متاثر از وجود بارگاه رضوی است.
به راستی چه ضرورتی دارد و اساساً چه اصراری است که مسئولان شهری و فرهنگی و اجتماعی ما با واژه هایی که حوزه ی مصرف پررنگ آنان، بیشتر حوزه های اقتصادی و تجارت و ورزش و موسیقی و... است، به استقبال مباحث دینی و ولایی و بلکه آسمانی می روند و تا آنجا پیش می روند که «دعای شریف کمیل» امام متقیان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را، یک «سمفونی»! عشق بازی با خدا می خوانند!
جایگاه رفیع و منیعی که امام هادی علیه السلام در زیارت پرمغز جامعه ی کبیره، در وصف ائمه ی معصومین (س) این گونه می فرماید: «بِکُمْ فَتَحَ اللهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ و بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وِ بِکُمْ یُمْسِکُ السُّمآءَ »
یعنی به واسطه ی شماست که همه چیز شروع می شود و همه چیز پایان می پذیرد، حتی آسمان به واسطه ی برکت وجود شما می بارد و یا آسمان از بارش دریغ می کند!»
سخن آخر
تعریف علمی واژه ی لاتین «برند» brand در دانشنامه ی جهانی «ویکی پدیا» است که برند یا مارک را، یک نام، عبارت، طرح، نماد یا هر ویژگی دیگری می خواند که مشخص‌کننده ی خدمات یا فروشنده ی محصولی خاص باشد و به وسیله ی آن از دیگر محصولات و خدمات مشابه متمایز می‌گردد.
عنوان قانونی برای برند، نشان تجاری است.
کوتاه سخن، شاید بتوانیم حکمت انتخاب «نمانام» را به عنوان واژه ی جایگزین و مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای برند را به سختی بفهمیم، اما چیزی که هنوز نگارنده ی این سطور نفهمیده، آن است که اساساً چرا مسئولان ما اصرار به کپی کاری واژگان غربی و چسباندن آنها در جوار واژگان دینی دارند؟!
و اگر شاخص تمایل به آفرینش جملات خلق الساعه و جدید و رسانه پسند بالاست، دست کم از دکتر «سورنا ستاری» معاون علمی و فناوری رئیس جمهور بیاموزند که چطور می توان بدون آسیب رساندن به فرهنگ و ادبیات فارسی، از این واژه ها در زمان و مکان خود و به صورت هنرمندانه و صحیح استفاده کرد؟! خاصه آنجا که می گوید: «هالیوود» ایران، «صنایع دستی» ماست.
و ختم کلام، ترس صاحب قلم آن است اگر بعد افاضات: انتساب جشنواره امام رضا(ع) به المپیک، خود امام رضا(ع) به نعوذ بالله یک برند، دعای شریف و عالی المضامین کمیل به یک سمفونی و..، تا این قصه ی پرغصه به جاهای باریک نکشیده، تولیت آستان قدس رضوی و نیز استاندار خراسان رضوی، هر بار صراحتاً موضع تندی گرفته و به این مسابقه واژه سازی غربی - ولایی پایان دهند یا دست کم، رسانه های استان را از بازتاب این تعابیر سخیف، برحذر دارند.
دقیقاً مانند موضع قاطع واکنش تندی که چندی پیش، مرجع عالیقدر تشیع و مفسر قرآن کریم، حضرت آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به پیشنهاد یکی از مدیران حوزوی مبنی بر به رسمیت شناختن قم به عنوان یک کشور مستقل اتخاذ کرده و بی رودروایسی گفتند: قم واتیکان نیست!والسلام علی من اتبع الهدی
و اما متن کامل خبر
شهردار مشهد با اشاره به اینکه موجودیت شهر مشهد از وجود با برکت علی بن موسی الرضا(ع) است، گفت: امام رضا (ع) برند مشهد است لذا پای کار فرهنگ رضوی بویژه برگزاری جشن‌های دهه کرامت هستیم.
محمدرضا کلائی در دیدار با مدیرعامل بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) که با حضور معاون شهردار و رییس سازمان اجتماعی فرهنگی و سرپرست اداره کل روابط عمومی و بین الملل شهرداری مشهد در دفتر شهردار انجام شد، افزود:
مدیران شهر امام رضا(ع) عاشق امام رئوف هستند و شهرداری مشهد نیز آمادگی همکاری با بنیاد در راستای توسعه فرهنگ رضوی را دارد.
وی با بیان اینکه پای کار جشن‌های دهه کرامت هستیم، اظهارکرد: پیشنهاد داریم که با مشارکت بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) جشن بزرگی در شب ولادت امام رضا(ع) در فضایی باز همراه با نورافشانی برگزار شود.
کلائی ادامه داد: روز تولد امام رضا(ع) در مشهد باید ویژه باشد و شهرداری مشهد در این زمینه آماده هرگونه همکاری است.
شهردار مشهد افزود: معتقدیم بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) میتواند در طول سال با در نظر گرفتن برنامه‌هایی به ویژه در شهرها و کشورهای فارسی زبان فرهنگ رضوی را پررنگ‌تر کند که در این زمینه نیز حوزه فرهنگی شهرداری آماده همکاری است.
بنیاد بین المللی امام رضا(ع)، حلقه وصل بخش‌های مختلف در حوزه فرهنگ رضویمحمودرضا برازش، مدیرعامل بنیاد بین المللی امام رضا(ع) نیز در این دیدار با تقدیر از اقدامات شهرداری مشهد اظهارکرد: بنیاد امام رضا (ع) دارای پتانسیل و ظرفیت‌های زیادی است که می‌توان از آن در ارتباط با سایر نهادها و سازمان‌ها استفاده کرد.
وی افزود: بنیاد یک مجموعه فرابخشی است که به دنبال ایفای نقش حلقه وصل و هم‌افزایی میان بخش‌هایی است که در حوزه فرهنگ رضوی فعالیت میکنند.
تولید کارهای فاخر هنری در حوزه فرهنگ رضویهمچنین سید جلال فیاضی، مشاور مدیرعامل بنیاد ملی امام رضا (ع) نیز در ادامه این دیدار گفت: معتقدیم باید فرهنگ رضوی در زندگی اجتماعی تاثیرگذار باشد لذا به دنبال استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ها به ویژه فضای مجازی هستیم که در این راستا کمپین رسانه‌ای را راه‌اندازی کرده‌ایم.
وی ادامه داد: در حوزه هنر رضوی کارهای فاخر کمی داریم به همین دلیل 30 درصد از بودجه بنیاد را برای تولید آثار فاخر هنری اختصاص داده‌ایم که به زودی یک آلبوم موسیقی در وصف امام رضا(ع) و 500 دقیقه آواهای محلی از اقوام مختلف با موضوع امام رضا (ع) رونمایی خواهد شد.
قدس آنلاین
