الف) روایت خلاصه برای آنانی که فرصت مطالعه ندارند:

به نام خدا، حتماً شما هم مثل ما این خبر متناقض را در رسانه ها دیده اید که امسال نیز در پایان نوروز ۱۴۰۴ و ایام پیک زائر، با دو آمار بسیار متفاوت و بلکه متناقض آن هم بسیار فاحش و فاصله دار در خصوص شمار مسافران و زائران کلان شهر مشهد و استان خراسان رضوی مواجه شدیم:

🔴 آمار اول: از سفر ۶ میلیون مسافر و زائر خبر می دهد که از سوی معاون زیارت استانداری و جانشین رییس ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی مطرح شده؛ 

🟢 آمار دوم: و دیگری از سفر کمتر از ۳.۳ میلیون مسافر حکایت می کند که از سوی دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر کشور نقل شده است.

به عبارت کامل تر، یکی مدعی است از ۲۵ اسفند پارسال تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴، حدود ۶ میلیون مسافر و زائر نوروزی به مشهد و این استان سفر کرده‌اند و دیگری می گوید در همین بازه ی زمانی، کمتر از ۳.۳ میلیون مسافر و زائر به مشهد و استان خراسان رضوی داشتیم! 

با مقایسه ی این دو داده، شاهد دو خروجی بسیار متفاوت و نه نزدیک به هم خواهیم بود؛ اگر اولی را مستند قرار دهیم، خراسان رضوی، مقام اول جذب گردشگر و مسافر و زائر را به دست آورده و اگر دومی را ملاک قضاوت بگیریم، همین استان، مقام سوم را حائز شده است! یاللعجب... 

اگر طالب خوانش مطالب بیشتری در این زمینه هستید، لطفاً در بخش دوم نیز همراه ما بمانید.

ب) گلایه ی فرهیخت:

در همه ی جوامع و کشورها، چالش بی آماری یا داده های متناقض بویژه در موضوعاتی که بیشترین نقش و تأثیر را در روند زندگی آدمی دارند و اصطلاحاً تأثرات آن بر حیات بشری «حداکثری» است، همیشه و همه جا، آزاردهنده و بلکه مانند سمی مهلک عمل می کنند؛

چراکه آمار غلط یا بزرگنمایی شده، همواره قدرت تدبیر و قوه ی دوراندیشی و خردورزی برای برنامه ریزی، سیاست گذاری و اجرای بی نقص آن برنامه ها را از مجریان و عوامل دست اندرکار سلب می نماید.

این چند سطر زیر را شاید پیشتر در گلایه و یادداشتی از مقالات فرهیخت خوانده باشید، اما از بس مهم و برای بحث ما، سرنوشت ساز است، ناگزیر از ذکر مجدد آنیم. 

بالاخره چه کنیم؟! یک پای ثابت چالش های مهم شهر و استان ما، همین «فقر یا غلو آمار» هاست. تا جایی که مجبور شدیم یک سرفصل جدید را در دانشنامه ی فرهیخت به آن اختصاص دهیم؛ شاید در یافتن چاره ی کار، مؤثر افتد.

البته همین ابتدای نوشتار، به رسم همیشه، قدرشناسی کنیم از تمامی تلاش ها و مساعی دست اندرکاران ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر کشور و نیز ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی که به مسافران و زائران ارض اقدس توس، مشتاقانه و بی منت و بلکه به صورت شبانه روزی، خدمت گزاری کردند. زحماتشان را ارج می نهیم و از صمیم قلب به آنان خداقوت می گوییم که ولی نعمت این دیار، امام مهربانی ها، ناسپاسی را دوست نمی دارد.

و اما بحثی که قول طرح آن را داده بودیم:

🟢 به قول دانشمندان علوم اجتماعی، «صرفاً آن چیزی که قابل اندازه گیری است، مدیریت می شود!» بر اساس این اصل علمی و پس از گذشت ۴۶ سال از پیروزی انقلاب، همگان شاهدید متأسفانه مسئولان شهری و استانی ما، هنوز که هنوزه نتوانسته اند آمار جامع و موثقی از نیازمندی های اطلاعاتی مبتلا به در مشهد و خراسان رضوی ارائه کنند! 

و «برای اندیشکده ی بین المللی فرهیخت مشهد» که ۱۶ سال به رسالت مستندنگاری و دیده بانی رویکرد بین المللی شهر و استان رضوی مشغول است، اعلام چنین آمارهای متشتت، غیر همگون و بعضاً متناقض از همه چیز از جمله در خصوص شمار این پنج گروه از مؤثران غیرایرانی مسافر و زائر و مقیم یعنی زائران غیر ایرانی، دانشجویان و سرمایه گذاران خارجی، گردشگران سلامت و اتباع و مهاجران قانونی بسیار ناامید کننده است؛

همچنین باعث تعجب است هم کارشناسان و سیاستگزاران شهری و هم مسئولان و والیان امور استانی، چطور می توانند بدون در دست داشتن آمار موثق و به روز، برنامه ریزی های کارآمدی برای مدیریت نیازمندی ها، رفع مشکلات و موانع توسعه ای جامعه ی هدف خود بویژه زائران داخلی و غیرایرانی بارگاه منور رضوی داشته باشند؟!

و این واقعاً مایه ی فضاحت هر دیار زائرخیزی است، خاصه آن شهر و استانی که مدعی قطب اول گردشگری ایران بزرگ است.

مگر نه این که آمار نقطه صفر برنامه ریزی و سیاستگذاری است؟ پس چرا در کشور ما این قدر به این مهم بی توجهی می شود؟

در کشور کوچکی مثل نروژ با پنج میلیون جمعیت، ۷۵۰ کارشناس آماری در سازمان آمارشان مشغول به فعالیت هستند. اما در ایران ما با ۸۵ میلیون جمعیت، سازمان آمارمان ۴۰۰ نیرو هم ندارد! هرچند اگر شمار کارکنان ادارات استانی را هم به آن بیفزاییم، بازهم عدد قابل اعتنایی نمی شود! چرا؟

ما در این نوشتار، می خواهیم به همگان از جمله مسئولان خدوم خود در شهر و استان، این پیام را منتقل کنیم که چطور می توانند با این همه تناقض و پراکندگی و فاصله میان آمارهای متصدیان بومی با مسئولان کشوری، مدعی برنامه ریزی، توسعه و تعالی و بالندگی صنعت مادر گردشگری و مقوله ی خطیر زائر و زیارت در دیاری باشند که حیات و مماتش به اقتصاد زائر وابسته است؟

آیا هنوز وقت آن نرسیده تا کارگزاران ولایت عشق، آستین همت را بالا زده و به این تاریکی ها و نقاط کور در سپهر داده های ارض اقدس توس پایان دهند؟

شهری که به ادعای شهردارش، از طرفی مدعی نخستین شهر هوشمند کشور و سومین شهر هوشمند در غرب آسیاست، و از طرفی دیگر در ارائه ی بدیهی ترین و بعضاً پیش پا افتاده ترین آمارهای شهری و استانی خود، عاجز است! 

هر دم از این باغ بری می رسد، تازه تر از تازه تری می رسد

اما دلیل اصلی تدوین این نوشتار، مرتبط با تناقضی فاحش میان دو آمار رسمی اعلامی و از همه جالب تر همزمان در خصوص مسافران و زائران کلان شهر مشهد و استان خراسان رضوی در نوروز سال ۱۴۰۴ است.

🔴 آمار اول: از سفر ۶ میلیون مسافر و زائر خبر می دهد که از سوی معاون زیارت استانداری و جانشین رییس ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی مطرح شده؛ 

🟢 آمار دوم: و دیگری از سفر کمتر از ۳.۳ میلیون مسافر حکایت می کند که از سوی دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر کشور نقل شده است.

هرچند به نظر می رسد آمار دوم یعنی آمار کشوری از آنجایی که متکی بر بهره مندی از فناوری های نوظهور و مستندات و شاخص های جامع تر و جدیدتر همچون رصد سیم کارت های تلفن های همراه مسافران تنظیم شده، به واقعیت نزدیک تر باشد! 

تا آمارهای بومی که در گذشته های نه چندان دور و به عنوان مثال، با در دست گرفتن صلوات شمار و ایستادن خادمین و ثبت تشرف ها صورت می گرفت. به راستی نمی دانیم چه بگوییم که جانب عدل و انصاف هم رعایت شده باشد جز آن که اعتراف کنیم: الله اعلم...

به عبارت کامل تر، یکی مدعی است از ۲۵ اسفند پارسال تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴، حدود ۶ میلیون مسافر و زائر نوروزی به مشهد و این استان سفر کرده‌اند و دیگری می گوید در همین بازه ی زمانی، کمتر از ۳.۳ میلیون مسافر و زائر به مشهد و استان خراسان رضوی داشتیم! 

با مقایسه ی این دو داده، شاهد دو خروجی بسیار متفاوت و نه نزدیک به هم خواهیم بود؛ اگر اولی را مستند قرار دهیم، خراسان رضوی، مقام اول جذب گردشگر و مسافر و زائر را به دست آورده و اگر دومی را ملاک قضاوت بگیریم، همین استان، مقام سوم را حائز شده است! یاللعجب... 

در این میان، آیا اهالی فرهیخت حق ندارند جویا شوند که حضرت آقایان مسئول... بالاخره کدام آمار صحیح است به واقعیت نزدیک؟ کدام یک را باور کنیم؟ سه میلیون یا شش میلیون را؟ به لسانی دیگر، چه کسی در این میان، پیازداغ آمار را آن هم با دویست درصد رشد! بالا می برد یا با دویست درصد کاهش، سیاه نمایی می کند؟! و در این وانفسای فقر آمار یا غلو و بزرگنمایی اعداد و ارقام اطلاعاتی در این دیار، اصلاً معلوم هست با خود چند چندیم؟ به کجا چنین شتابان؟

گفته بودیم دریاچه ی زیارت هم در حال خشک شدن هست!

اگر به خاطر داشته باشید، در تابستان سال گذشته و در ایام پیک زائر، بارها آقای دکتر عارف را در نوشته هایمان مخاطب قرار دادیم که آقای معاون اول رئیس جمهور: نگران خشک شدن دریاچه ارومیه هستید و بحران ملی می خوانیدش، اما می دانید دریاچه زیارت هم در حال خشک شدن هست؟

و یکی از مهمترین عوامل آن را، کمبود فاحش در ناوگان حمل و نقل به مبدأ یا مقصد مشهد چه هوایی، چه ریلی و چه زمینی ذکر کردیم و همه به عینه دیدیم که چه در تعطیلات تابستان سال گذشته خصوصاً در ماه پایانی آن یعنی شهریور و چه در ایام شهادت امام رضا(ع) و...، عملاً نه بلیتی برای هواپیما و قطار و اتوبوس به سهولت و سرعت و بلکه ارزان یافت می شد و نه مسئولان امر، راهی را مقابل پای جاماندگان قرار می دادند. اینجا را ببینید.

آفتاب آمد دلیل آفتاب...

بد نیست بدانیم در تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۱، بیش از ۱۱ میلیون نفر به مشهد سفر کردند، اما این رقم در سال ۱۴۰۴ به کمتر از ۳.۳ میلیون نفر کاهش یافته است!! استان مازندران با رقم ۵ میلیون نفر، مقصد نخست سفرهای نوروزی بوده و استان گیلان هم در رده ی دوم قرار گرفته است! 

اگر این کاهش فاحش آمار مسافران و زائران مشهدالرضا(ع) را نشانه ای آینده پژوهانه و سیگنالی هشدار دهنده از خدای ناکرده، خشک شدن تدریجی امر خطیر زیارت و زائر در دیار زائرخیز خراسان رضوی و ارض اقدس توس ندانیم، پس آن را چه باید نام گذاشت؟! بحرانی که روزی به خاطر نبود یا کمبود بلیت در ناوگان حمل و نقل رخ داد و روزی دیگر به دلیل افزایش افسارگسیخته ی تورم اقتصادی و بحران وحشتناک گرانی و رشد نامعقول هزینه های سفر، اسکان و تغذیه و... و در نتیجه حذف بودجه ی مسافرت از سبد هزینه های خانواده های ایرانی!

سخن پایانی:

دیگر خسته شدیم و ملول و نمی خواهیم آرزوهای بلندپروازانه و ایده آلی را مطرح کنیم مثلاً ای کاش روزی فرا برسد که بتوانیم به آمارهای اعلامی از سوی مسئولان و والیان امور در کشور و استان و شهر خود، اعتماد و اطمینان بکنیم... خیر... می دانیم که آرزوی محال و غیر ممکنی است، دست کم در کوتاه مدت...

حتی دیگر نمی خواهیم تا نه تنها آمار دقیقی از زائران غیرایرانی بارگاه منور رضوی را اعلام کرده بلکه به تفکیک کشورها با لااقل قاره ها منتشر کنید که می دانیم نمی کنید، حال چرا؟ باز هم ... الله اعلم...

اما دست کم می توانیم چنین آرزو کنیم و تمنا که ای کاش روزی فرا برسد رسانه های مکتوب و مدعی آزاداندیشی و مطالبه گری این دیار چون روزنامه های خراسان هشتاد ساله و قدس چهل ساله و شهرآرای سی ساله و نیز رسانه های الکترونیکی ما مانند یک دو جین خبرگزاری های ایرنا و ایسنا و ایمنا و جوملا و انشاء و... از جمله خبرگزاری تخصصی رضوی، به رسالت ذاتی خود عمل کنند. توقع زیادی است؟

یعنی آن که به جای بازتاب طوطی وار آمارهای متکثر و بعضاً متناقض و حتی کیلویی و غیر قابل باور و بسیار بزرگ نمایی شده ی برخی مسئولان ما، به کنشگری در این زمینه پرداخته و همچون اهالی فرهیخت، آن را در صدر مطالبات خود قرار دهند؛

رودربایستی ها و ملاحظات بی خود و بی جهت را کنار گذاشته و از والیان امور صراحتاً جویا شوند که حضرات والی خاطی، تصدقتان گردیم... بالاخره دم خروس تان را باور کنیم یا قسم حضرت عباس(ع) تان را؟!

درود و بدرود

نگارخانه ی فرهیخت:

برای دریافت فایل تصویر این پست با کیفیت بهتر و در ابعاد بزرگتر، اینجا را کلیک فرمایید.

🅰️   مطالب مرتبط:

※ دیپلماسی حمل و نقل/ دوایی: سرگردانی مسافران در دهه آخر صفر؛ رفیعی: چرا به دروغ می گویند قیمت بلیت هواپیما افزایش پیدا نکرده؟! هم گران و هم کمیاب شده + یادداشت فرهیخت
※ دیپلماسی حمل و نقل/ پیوست فرهیخت: خانم وزیر راه، مصائب زائران حرم رضوی را بعد دهه آخر صفر ۱۴۰۳ می بینید؟ بلیت نیست! شما لااقل کاری کنید!