دیپلماسی❜ دوم، دیپلماسی زیارت
-
-
بازدید: ۱۰۵۲
رتبه: دومشاخص ترین چهره: حجت الاسلام والمسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی
فعالترین چهره: حجت‌الاسلام سید محمد ذوالفقاری رئیس اداره زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی
فعالترین ارگان: آستان قدس رضوی و اداره ی زائران غیر ایرانی به دلیل قدمت اداره و نیز تمرکز وظایف و فعالیتها ذیل یک تابلو: «زائران غیر ایرانی» همچنین اسباب کشی از فضای آنالوگ به سایبر پس از شیوع کرونا و...
پیشنهاد: اجماع برای انتخاب یک نفر یا یک کارگروه واحد به عنوان تنها متولی + هم افزایی تمامی ظرفیت های «زائر و زیارت» از همه ی نهادها و مراکز ذیربط در یک بستر و ...
آسیب شناسی: نبود یا کمبود یک پنجره واحد تصمیم سازی و یکپارچه سازی مراکز تصمیم گیری که متأسفانه دیرزمانی است ... ادامه مطلب
پیشنهاد: فارغ از مباحث کلان و بالادستی و حاکمیتی از جمله تصویب تفییر ساختار مدیریتی جهان شهر معنوی «مشهد» از یک کلان شهر به «دولت محلی مشهد» یه گونه ای که بزرگترین کلان شهر مذهبی جهان (از نظر وسعت) به صورت فدرالی و مستقل از پایتخت مدیریت شود، - کما این که بسیاری از کلان شهرهای جهان بدین شکل اداره می شوند و خود دولتی مستقل، بومی و مجزا از مرکز دارند. - می توان در بحث درون استانی، به اجماع همگانی همه ی مسئولان و نهادهای ذیربط برای انتخاب یک نفر یا یک قرارگاه یا یک کارگروه یا یک کمیته یا یک شورای واحد به عنوان تنها متولی رویکرد بین المللی زائر و زیارت در شهر و استان و صدالبته با محوریت آستان قدس رضوی اشاره کرد تا آن فرد مقتدر یا آن قرارگاه صاحب اختیارات مکفی یا...، بتواند با هم افزایی تمامی ظرفیت های «زائر و زیارت» از همه ی نهادها و مراکز ذیربط و دست اندرکار و پرهیز از مدیریت جزیره ای، ناهماهنگ و بلکه بعضاً متضاد، این حوزه ی عملکردی بس خطیر را از سه منظر «نگرش»، «راهبرد» و «راهکار»، ارتقای کمی و کیفی بخشد.
دقیقاً مانند همین اقدام ارزشمندی که نوروز ۱۴۰۲، تمام نهادهای فعال در حوزه‌ی زیارت از استانداری خراسان رضوی و آستان قدس رضوی گرفته تا شهرداری مشهد و اداره کل گردشگری استان و ده‌ها سازمان و ارگان دیگر انجام دادند و با تشکیل «قرارگاه مرکزی خدمت رسانی به زائران خراسان رضوی» و بسیج کردن تمامی ظرفیت ها و توانمندی های استان و شهر، ذیل هشت کارگروه، همه ی امور زوار را از ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ مدیریت و ساماندهی کردند که صدالبته جای کمیته ی نهم یعنی «زوار غیر ایرانی» خیلی خیلی خالی بود و خلأ وجود آن کاملاً حس می شد.
هرچند در این خصوص، می توان بسیار گفت و نوشت، اما به همین میزان اکتفا می کنیم که: ۱. این فرد یا شورا یا گروه، از آنجایی که محور و نخ تسبیح در این داستان، الزاماً «آستان قدس رضوی» است، می بایست ابتدا و در اسرع وقت پس از بررسی های کارشناسانه و تصویب نقشه ی راه، به اعمال اصلاحات درون سازمانی و یکپارچه سازی یا به اصطلاح عوام «یک کاسه کردن» امور بین الملل در درون بزرگترین ابرسازمان دینی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در غرب آسیا یعنی «آستان قدس رضوی» بپردازد. چرا که متأسفانه دیرزمانی است نبود یک متولی واحد ارشد اولاً و در نتیجه موازی کاری ها و یا تقسیم غیرکارشناسی وظایف بین دو نهاد مسئول یکی «مدیریت زائران غیرایرانی» و دیگری «معاونت بین الملل سازمان علمی و فرهنگی» ثانیاً، عملاً باعث زمین ماندن بسیاری از اهم وظایف مرتبط با روابط خارجی این سازمان با جهان پیرامون بویژه در سطح جهان اسلام و عدم ایفای نقشی مؤثر و فعال در ارتقای سطح تعاملات و مناسبات دیپلماتیک شهر و استان منسوب به امام مهربانی ها البته به میزان سطح توانمندی‌های ذاتی اش شده است. تقسیم وظایفی کاملاً غلط و غیر کارشناسی و متکی به جغرافیای داخل و خارج حرم! سیاستی جامانده از رسوب یک تصور غلط و کهن! این یعنی چه که به محض ورود زائران غیر ایرانی به فضای «داخل حرم رضوی»، مسئولیت خدمت رسانی به او بر عهده ی «مدیریت زائران غیرایرانی» باشد و همین زائر اگر چند قدم دورتر از «جغرافیای حرم رضوی» برود، باید «معاونت بین الملل سازمان علمی و فرهنگی» به نیازمندی هایش رسیدگی کند! نقصی بزرگ از میراث دوران طلایی تولیت اسبق که علی رغم چندین بار اصلاح ساختار اداری و تشکیلاتی و بازنگری در آیین نامه های خدمات خادمان، هنوز کسی جرأت و شهامت تغییر آن را پیدا نکرده و همچنان قریب به ۴۴ سال، تازیانه های این تشتت و دوگانگی مراکز تصمیم سازی و تصمیم گیری در آستان قدس رضوی، روح و جان فعالان و دغدغه داران حوزه ی زیارت را می آزارد!
۲. مضافاً پیشنهاد می شود هم چنان که سید عبدالله ارجائی شهردار سابق مشهد به درستی در نخستین نشست خود به مدیران عالی شهرداری تأکید و گوشزد کرد و گفت: «مشهد جهان شهر است و اقتضائات بین المللی دارد و تمام ابعاد و اقدامات کلان و خرد این آرمان شهر رضوی اعم از دینی و مذهبی، فرهنگی و هنری، اقتصادی و تجاری، سیاسی و اجتماعی، معماری و شهرسازی، حتی ترافیک و زیست محیطی و... باید پیوست بین‌المللی داشته باشد.»، این قرارگاه راهبری رویکرد بین المللی شهر و استان اجازه ندهد هیچ طرح و پروژه ی خرد یا کلانی در شهر و استان بدون پیوست بین المللی اجرا شود. ما نیز بر این مهم تأکید مضاعف داریم.
و چرا حجت الاسلام و المسلمین احمد مروی؟: به دلیل نگاه خاص و توجه وافر به امور زائران غیرایرانی، هرچند که در لایه های مدیریتی زیرین، چند سالی است متاسفانه آن عنایت لازم و توجه مورد توقع و انتظار نسبت به زوار غیرایرانی صورت نمی گیرد و همین غفلت از نیازها و درخواست های سال ها زمین مانده و مطالبات بحق و جدید آنان باعث شده تا روز به روز بر شمار تعداد زائران غیرایرانی گلایه مند افزوده گردد. این در حالی است که بارها و بارها شاهد بودیم تولیت معظم در نشست های کارشناسی و سیاست گزاری های «آستان قدس رضوی»، بر ضرورت توجه و تکریم زائران غیر ایرانی حرم رضوی از اقصی نقاط عالم تأکید دارند یا مسئولان ذیربط را به عمل به آن بندی که در حکم ابلاغیه ی رهبر معظم انقلاب خطاب به تولیت سابق و همچنین حکم انتصاب خود مینی بر عنایت ویژه به رویکرد بین المللی مقوله ی زائر و زیارت، زوار غیر ایرانی و انجام امور فرهنگی و اعتقادی برای آنان بر آن تأکید ویژه شده، مکرراً توصیه می کنند. از این رو نمی توان فرد دیگری را در این سطح، شایسته ی معرفی و تکریم دانست.
یا مادامی که «آستان قدس رضوی» همایشی چند روزه یا کنگره ای بسیار گسترده در سطح بین المللی و با ده ها و صدها میهمان تراز اول خارجی از پنج قاره دنیا در دوران قبل از شیوع ویروس کووید ۱۹- کرونا در مشهد برگزار می کند که اگر همین برنامه توسط دولت می خواست برگزار شود، می بایست دست کم چند وزارت خانه ی دولتی درگیر آن شوند، یا آن چنان در خدمات رسانی همه جانبه به راهپیمایان حماسه ی میلیونی اربعین حسینی (از غرب کشور و از مرز مهران و شلمچه گرفته تا مسیر ۸۰ کیلومتری میان نجف تا کربلا در عراق)، این قدر قوی، پر توان و باشکوه عمل می کند و یا با فاصله ی زمانی کوتاهی، عیناً همین سیل عظیم خدمات در شرق کشور، به زوار پیاده پاکستانی از مرز میرجاوه در سیستان و بلوچستان و زوار پیاده افغانستانی در مرز دوغارون و در تمام طول مسیر به مشهد در دهه آخر صفر هر سال ارائه می شود که انسان متحیر می ماند و با این کارنامه ی عظیم ، انگشت به دهان، آن گاه به راستی چطور و چگونه می توان ارگان یا نهاد و شخص دیگری را فعال ترین چهره این حوزه نامید؟...
آسیب شناسی: هرچند بحث اساسی «زیارت» و آسیب شناسی آن در این نوشتار، ذیل تمجید از «آستان قدس رضوی» به عنوان متولی اول «زائر و زیارت» در استان و بلکه کشور صورت می گیرد، اما بدیهی است که مقوله ی «زیارت» و زائر، آن قدر وسیع و گسترده است که ریشه و شاخ و برگ آن بر سر سایر ارگان ها از جمله استانداری، شهرداری، اداره کل گردشگری و حتی بر سر دولت معظم هم سایه افکنده است، لذا هیچ استبعادی ندارد اگر بحث زیارت در این مقال، به مرزهایی فراتر از محدوده ی «آستان قدس رضوی» هم کشیده شود.
اکنون با این مقدمه بهتر می توان ادعا کرد و به صراحت اذعان داشت که به راستی در بحث «زائر و زیارت» نه در شهر و استان ما بلکه در کل کشور، اساساً متولی واحد و جامع و فراسازمانی وجود ندارد تا بر هندسه ی عملکرد و نظام اجرایی سازمان های ذیربط نظارت کند که اگر چنین بود، سال ها شاهد این همه موازی کاری های ناهماهنگ و غیر هم افزا - که صددرصد مخرب اند و همیشه باعث هرز رفتن امکانات و منابع شدده اند - نمی بودیم! انتظاری که حتی تأسیس و راه اندازی تنها معاونت زیارت در ساختار استانداری های کشور در خراسان رضوی هم نتوانست عملاً خلآ وجودی آن را پر کند و همچنان این نقیصه به وضوح احساس می شود.
اگر باور این واقعیت همچنان برای مان سخت می آید، کافیست به این چند مثال ساده اما پر از ابهام در تعریف و قرائت مان از «زائر و زیارت» در شهر و استان مان توجه کنیم: به عنوان نمونه، در دوران گذشته مدیریت شهرداری مشهد، همچنان مسافران شهر و استان را به طور عام «گردشگر» می دانستند و به همین دلیل، تابلوی دکه ی «راهنمای زائر» را پایین آوردند، اما برخی دیگر از فعالان این حوزه، به درستی مسافران مشهد الرضا را «زائر» می دانند و بس! یا عده ای در تأسی از مکاتب مدیریتی غربی، زائران را «توریست مذهبی» می نامند، اما برخی دیگر به درستی «زائر غیر ایرانی»؛
یا متولیان حوزه ی گردشگری در دوره ی گذشته شهرداری مشهد معتقد بودند - و چه بسا همچنان مدیرانی باشند که بر این عقیده استوار اند - که در اکثر کلان شهرهای گردشگر پذیر دنیا، این شهرداری ها هستند که متولی اول حوزه ی گردشگری شهر به حساب می آیند (که البته چنین است) لذا معتقدند وقتی ما می توانیم به مدد امکانات، توانمندی ها و تجارب خود، به خوبی از بس کلیه ی مباحث مدیریتی و اجرایی بحث گردشگری شهر - چه گردشگر مذهبی (و به بیان درست زائر اعم از زوار داخلی و غیر ایرانی) و چه گردشگر غیر مذهبی اعم از سیاحتی سلامت و... - برآییم، چرا مثلاً اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، مدیریت ارشد و کامل گردشگری مشهد را به شهرداری نمی سپارد؟ که اگر چنین کند، می تواند تمام توان و ظرفیتش را متمرکز در امر توسعه ی وظایفش در سایر نقاط استان مانند توسعه ی بوم گردی ها و... نماید؟!
کوتاه سخن، به فرمایش رسول خدا(ص)، هرگاه سه نفر همسفر شدند، از میان خود یک نفر را به سالارى انتخاب کنند. این فرمایش گهربار به ما می آموزاند که هیچ حوزه ای نباید بدون متولی باشد و به قول عوام «بی صاحب»!، و هیچ چیزی بیشتر از «بی متولی» بودن «رویکرد بین الملل» در همه ی حوزه ها از جمله مبحث زیارت، دغدغه داران تعالی روابط خارجی شهر و استان را نمی آزارد. اکنون به دلیل تعدد مراکز مدیریتی و تصمیم گیری در ارگان های مختلف، نمی توان توقع مطالبه و پاسخگویی داشت! چه ایرادی دارد تمام اختیارات و قدرت و امکانات مادی و معنوی شهر و استان را در حوزه ی بین الملل، در اختیار یک نفر یا یک گروه قرار داد تا بتوان در ازای اعطای این ظرفیت ها، خواستار پاسخگویی در برابر عملکرد آنان شد؟
اما اجازه بدهید کمی مشروح تر به بحث مدیریت واحد هماهنگ در کانون مدیریتی زائر و زیارت یعنی آستان قدس رضوی بپردازیم. هم چنان که پیشتر تیز گفته شد، وجود مراکز تصمیم گیری متعدد و نبود یک مدیریت واحد هماهنگ در اتمسفر «زیارت» در شهر و استان حتی در درون سازمان بزرگ و مقدس «آستان قدس رضوی»، همچنان سوهان ذهن و روح دغدغه داران تعالی، معرفت افزایی و عمق بخشی به مقوله ی زیارت شده که به ناچار ناگزیریم کمی مطول به آن بپردازیم و با این سئوال کمی صریح و بی پرده آغاز کنیم که: .
این چه جور تقسیم کار در مدیریت علمی و آینده پژوهانه ی وظایف کارکنان نسبت به رویکرد بین المللی آستان قدس است که: هر آنچه که در «داخل حرم مطهر» رخ می دهد یا مربوط به امور داخلی است، مدیریت صفر تا صد آن بر عهده ی «اداره ی زائران غیر ایرانی» باشد و هر آنچه که «بیرون از حرم مطهر» رخ می دهد یا به بیرون از فضای جغرافیایی حرم مطهر مربوط است، در اختیار «امور بین الملل»؟! مگر می توان اولویت ها، اولیت ها، اهمیت ها و ارحجت های یک بحث چند وجهی و یک رویکرد چند جانبه مانند «بین الملل» و «زائران غیر ایرانی» را با صدها راز و رمز و پیچیدگی خاص خود به صورت جغرافیایی تقسیم کرد؟! گویا علی رغم گذشت شش سال از ارتحال تولیت فقید و اسبق (رحمه الله علیه) و تغییر دو تولیت و دو مدیریت، همچنان متأسفانه سایه ی این تفکرات کهن و میراث غلط تقسیم بندی همه چیز حتی انسان ها به جغرافیای داخل و خارج از حرم مطهر، بر سر تصمیمات مدیران کنونی نیز سایه افکنده و قرار نیست به این زودی ها اسباب کشی کند و به موزه ها بپیوندد!
به عنوان مثال در بحث بیمه ی زائر، قبلاً تصور غالب این بود که زائر به محض ورود به داخل فضای صحن ها، زائر شمرده شده و مشمول بیمه ی زائر می شود، اما همین زائر هنگامی که خارج از فضای جغرافیایی حرم مطهر می رود، اگر خدای نکرده دچار حادثه ای شود، چون گردشگر به شمار می رود، دیگر آستان قدس تعهدی در این خصوص ندارد! و همچنین است نقص و مشکلی مثلاً چاله ای اگر این طرف دیوارهای حرم مطهر باشد، رفع عیب و پرکردنش با بخش عمرانی آستان قدس است، اما اگر همین نقص و عیب و چاله با فاصله ی چند متر آن طرف دیوارها و در نزدیکترین کوچه به حرم مطهر باشد، مسئولیتش با شهرداری است!
بگذریم از بحث میراث گذشته و سر بسته بگوییم برخی از تصمیمات اشتباه و سخیف و عجیب قدیمی را با این نیت خیر که مدیران کنونی، زیاد بر حفظ و تداوم آداب مدیریتی غلط و متأسفانه طولانی مدت گذشته اصرار نورزند. اقدامات غیر متعارف، زننده و بغضاً آبرو برنده ای چون سوراخ کردن یا مهر زدن به صفحه آخر گذرنامه ی زوار غیر ایرانی در قبال دریافت یک عدد ژتون غذای متبرک حضرت (تا هر زائر غیر ایرانی نتواند بیشتر از یک بار در سال، به غذاخوری حضرت مشرف شود!) یا خیلی قدیم تر، گرو گرفتن گذرنامه ی بانوان زائر غیر ایرانی در ازای اعطای یک چادر آن هم به صورت امانتی (که در آن زمان، دو هزار تومان بیشتر نمی ارزید) که الحمدلله اکنون دیگر خبری از این تفکرات و اقدامات نیست.
بنابراین بپذیریم که اساساً در دوران چهل ساله ی دوم انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، دیگر مدیریت های جزیره ای و پراکنده و بعضاً ناهماهنگ با یکدیگر، شایسته ی هیچ حوزه ای از جمله ساحت خطیر «زائر و زیارت» و به قول امروزی ها، گردشگری دینی نیست!
فارغ از بحث «آستان قدس رضوی»، سخن پایانی این که اگر این حوزه متولی واحدی می داشت، هیچ موقع بودجه ی «زیارت» آن هم برای سه استان زائر پذیر خراسان رضوی، قم و فارس، متأسفانه عدد و رقم باورنکردنی و بلکه مضحک 18 میلیارد تومان نمی شد که همان هم معلوم نیست پرداخت بشود یا نشود؟! یا ساختار «معاون زیارت» در استانداری، 42 سال پیش می بایست تصویب می شد، نه 32 سال پس از پیروزی انقلاب که تا همین چند سال پیش، همان حکم هم در حد یک «سرپرست» بود و اکنون نیز هیچ خبری از «معاونت زیارت استانداری» در هیچ رسانه مکتوب و الکترونیکی و شبکه ی اجتماعی نیست !
یا اگر به گذشته ای نچندان دور برگردیم، مادامی که دوره ی گذشته ی «شورای اسلامی شهر مشهد» در مصوبه ای ظالمانه، عوارض یورویی هم به «ورود به مشهد» و هم به «درمان و سلامت» زوار می بندد (که البته به لطف دخالت به جای استاندار وقت مهندس رزم حسینی، باطل شد)؛ یا مادامی که مدیریت اسبق بیمارستان فوق تخصصی رضوی، دیر زمانی پیش در وانفسای سقوط ارزش ریال، متأسفانه در فکر دریافت هزینه درمان زوار غیر ایرانی به «دلار» بود، در حالی که همان ایام، تولیت وقت آستان قدس رضوی (آیت الله رئیسی)، به درستی بر کاهش هزینه های زیارت و سفر به مشهد و حواشی آن از جمله درمان و سلامت تأکید داشتند و تولیت کنونی نیز بر این نظر استوارند؟ و مثال های بسیار دیگر، چطور می توان در برابر این همه پراکندگی و تعارض سیاست ها و تصمیم ها، امید به اصلاح هرم مدیریتی و ساختار زیارت در زائرپذیرترین استان و شهر کشور داشت؟
خلاصه آن که هیچ پیشنهادی، مؤثرتر و پایدارتر از ایجاد یک قرارگاه سایبری، یک ستاد ویژه ی هوشمند، یا دست کم یک سامانه ی یکپارچه برای هم افزایی تمامی پتانسیل ها و ظرفیت های مقوله ی زیارت و زائر در سطح ملی و استانی خاصه توجه ویژه به رویکرد «بین المللی» و زوار غیر ایرانی حریم رضوی نیست و نمی تواند به رونق دیپلماسی دینی و زیارت کمک کند! ...
صلوات و سلام بیکران خداوند منان نثار روح مطهر و ملکوتی هشمین امام شیعیان جهان، امام رئوف، حضرت امام ابالحسن الرضا المرتضی علیه آلاف التحیه و الثناء که هر چه همه دارند، به برکت عنایت قدسی اوست.
:: لینک کوتاه مطلب ::
farhikhtt.ir/post/7635
سید حکیم عمار
