۷۳ هزار گردشگر خارجی به خراسان رضوی سفر کردند. مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: از ۱۵ اسفند ماه پارسال تا هفتم فروردین ماه جاری ۷۳ هزار گردشگر خارجی به این استان سفر کردند و وارد مشهد شدند.

سید جواد موسوی روز چهارشنبه در گفتگو با شهرآرانیوز افزود: گردشگران عراقی با ۱۳ هزار و ۷۰۸ نفر و گردشگران افغانستانی با پنج هزار و ۶۰۰ نفر به ترتیب بیشترین سهم را در ورود گردشگران خارجی به مشهد به خود اختصاص دادند.

وی ادامه داد: حدود ۵۴ هزار گردشگر خارجی دیگر نیز از سایر کشور‌ها از جمله پاکستان، ترکمنستان و ... به مشهد سفر کرده‌اند.

مدیرکل گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه درصد گنجایش واحد‌های اقامتی استان در این مدت به صورت میانگین ۵۴ درصد و در مشهد ۵۳ درصد ثبت شده است، اظهار کرد: در این ۶ میلیون و ۴۹ هزار و ۸۵ نفر - اقامت در واحد‌های اقامتی میزبان مسافران نوروزی ثبت شده که پنج میلیون و ۲۸۹ هزار و ۸۱۰ نفر از این میزان اقامت در کلانشهر مشهد به ثبت رسیده است.

وی اظهار کرد: افزود: از میان واحد‌های اقامتی رسمی، هتل‌ها با ۶۴۴ هزار و ۹۰۱ نفر - شب، خانه مسافر‌ها با ۵۵۹ هزار و ۲۳۰ نفر - شب و هتل آپارتمان‌ها با۳۲۲ هزار و ۳۴۸ نفر - شب به ترتیب بیشترین میزان اقامت را در این مدت به خود اختصاص داده اند.

یادداشت فرهیخت

همانطور که همه می دانیم و دانشمندان علوم اجتماعی نیز بر صحت این اصل مدیریتی تأکید دارند، «آنچه که اندازه گرفته می شود، قابل مدیریت است.» این یعنی آن که در موضوع مورد بحث ما یعنی «صحت و سقم آمارهای ورود زائران داخلی و غیرایرانی به مشهد» باید کاری کرد تا شمار مسافران داخلی و خارجی، احصاء و شمارش شود و گرنه هر اظهار نظری در این خصوص، مانند کوبیدن آب در هاون است و بیهوده.  

از این رو بارها در «یادداشت های فرهیخت» یادآور شدیم که هیچ چیز به اندازه ی نبود یک سامانه و سیستم آماری مستند برای احصاء شمار زوار داخلی و از همه مهمتر زائران غیرایرانی بارگاه منور رضوی، پژوهشگران علوم اجتماعی، نویسندگان حوزه ی زیارت و خبرنگاران و اهالی فرهنگ و رسانه حتی مسئولان و کارگزاران را در این خطه آزار نمی دهد. 

نقص و خلأ بزرگی که فقدان آن ، هر سال نسبت به سال قبل تر، بیشتر از پیش احساس می شود و عملاً دست و قلم برنامه سازان و تصمیم گیران مقوله ی زائر و زیارت را می بندد و اجازه نمی دهد آن طور که شایسته و بایسته ی سال ۱۴۰۲ شمسی و ۲۰۲۳ میلادی است، برای رونق دیپلماسی گردشگری این خطه ی زائرپذیر برنامه ریزی کنند.

این در حالی است که امروزه با رشد اعجاب انگیز فناوری های نوین در حوزه ی آمارگیری و سرعت و شتاب تکنولوژی های مرتبط با هر سرشماری اعم از نفوس و یا تردد وسایل نقلیه، خودروها و...، به راحتی و سرعت و سهولت می توان به این مهم دست یافت.

به عنوان مثال، دیگر لازم نیست مانند گذشته، از روش های غیر علمی و صحیح مانند دادن صلوات شمار به دست برخی از خادمان در چهار گوشه ی دربهای ورودی حرم مطهر رضوی برای شمارش میزان تشرف زوار به این بارگاه ملکوتی استفاده کرد، بلکه با نصب دوربین های شناسایی چهره، این آمار در لحظه و با شفافیت و دقت کامل، قابل دسترسی است. 

اتفاقی که امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا و در بسیاری از اتوبان ها و بزرگراه ها، سالن های فرودگاه، ایستگاه های قطار، خیابان های پررفت و آمد و اماکن پر از جمعیت از جمله ورزشگاه ها و استادیوم های ورزشی و... کاربرد فراوان دارد.

به بحث خود برگردیم. بدترین وجه انتشار آمارهای بسیار متفاوت و بلکه فاحش از شمار زوار، آن هم برای کلان شهری که اقتصادش صددرصد وابسته به اقتصاد زائر است، آسیب زدن به اعتماد عمومی و سلب اطمینان مردم نسبت به اقوال مسوولان شهری و استانی است.

مسئولانی که سال های سال بر این نظر واحد، متفق القول بودند و در هر جا و به هر مناسبت، با افتخار اعلام می کردند مشهد سالانه، میزبان ۲۵ میلیون زائر داخلی و ۳ میلیون زائر غیرایرانی است و اتفاقاً جا هم افتاده بود.

اما وجه عجیب این آمار افزایی ها، بعد از دوران کرونا رخ داد. آنجا که نوک قله ی نمودار این آمارها در لسان مسئولان ما - بدون ذکر هیچ سند و دلیل موجهی - به یکباره اوج گرفت و در کمال تعجب و ناباوری، این فنر فشرده شده باز شد و لپ لپی، تبدیل به ۳۰ میلیون زائر داخلی و ۵ میلیون زائر غیر ایرانی شد!

این در حالی است که همه به خوبی می دانیم، «سبد سفر» ضعیف ترین و کم بنیه ترین سبد هزینه های خانواده های ایرانی است و در کنار سبدهای مهم و اولویت دار دیگری همچون «تغذیه و خورد و خوراک»، یا سبد «پوشاک و البسه» و از همه مهمتر «بهداشت و درمان» یا حتی «آموزش و کنکور»، دیگر محلی از اعراب و اعتنا ندارد.

حال این واقعیت را اگر کنار شرایط اقتصادی نابسامان کشور و نیز تورم افسارگسیخته طی چند سال اخیر بگذاریم که در قیمت های نجومی بلیت هواپیما و هتل ها و افزایش معتنابه بلیت حتی در حمل و نقل ریلی قطار و یا اتوبوس بین شهری و... به خوبی خود را نشان داده است، به راحتی در خواهیم یافت که ضعف قدرت مالی خانواده ها و بلکه عدم تمکن آنها برای تأمین هزینه های گران سفر، اصلاً اجازه ی رشد آمار سفرهای زیارتی و یا سیاحتی داخلی را نمی دهد.

به عبارت دیگر مثل روز روشن است که یک خانواده ی کم جمعیت سه تا چهار نفره، مگر می تواند با این میزان حقوق و دستمزد دریافتی ماهانه ی پدر خانواده، فقط شبی دو میلیون تومان بابت هزینه های اسکان خود آن هم در یک هتل معمولی بپردازند؟! 

حال هزینه های خورد و خوراک، ایاب و ذهاب درون شهری، گردش و تفریحات، سوغات زائر و خدای نکرده، هزینه های درمانی احتمالی و یا تعمیر وسیله ی نقلیه و... به کنار، بماند و به حساب نمی آوریم.   

بنابراین، با سخت و سخت تر شدن شرایط اقتصادی و مقدمات سفر خانواده های ایرانی، باید قاعدتاً روز به روز شاهد کاهش آمار سفرها و حداقل کاهش ضریب ماندگاری آنان در شهرهای زیارتی و سیاحتی باشیم و بدیهی است که مشهد نیز از این قاعده مستثنی نیست!

دوباره به بحث خود برگردیم که چرایی اعلام آمارهای غیر مستند از سفر زوار غیرایرانی به مشهد امام مهربانی ها طی سال های اخیر بعد دوران کرونایی است؟

یکی از مصادیق این آمارهای ناباورانه، بیان شمار زوار مضجع منور رضوی از کشور عراق بود که تولیت آستان قدس رضوی در دیدار با نخست وزیر عراق در مشهد، آن را معادل دو میلیون نفر در سال ذکر کرد.

عددی که تاکنون هیچ نهاد، سازمان و ارگان دولتی ذیربط در ایران و مشهد و نیز هیچ تشکل خصوصی و پژوهشگاهی حتی دفاتر شرکت های گردشگری زمینی و هوایی خود عراقی ها یا وزارت خانه ی ذیربط، آن را تایید نکرده و از این طرف، حتی اداره ی زائران غیرایرانی یا معاونت اطلاع رسانی و رسانه آستان قدس رضوی هم، آن را در اخبار مرتبط خود باز نشر نمی کنند!

اما در نقطه ی مقابل، یکی از آن شواهد و قرائن قابل استناد، همین قول اخیر مدیرکل گردشگری استان است که تعداد زوار غیر ایرانی رضوی را طی ۲۲ روز منتهی به آخر اسفند ۱۴۰۱ تا هفتم فروردین ۱۴۰۲، برابر با ۷۳ هزار نفر ذکر می کند. 

با یک ضرب و تقسیم ساده می توان آمار این ۲۱ روز را به ۳۶۵ روز سال تسری داد و جالب آن که به عدد یک میلیون و دویست هزار نفر برای گردشگران غیر ایرانی می رسیم.

این یعنی آن که ما در شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فعلی حاکم بر کشور و منطقه، می بایست انتظار سفر یک میلیون و دویست هزار نفر از زوار غیر ایرانی رضوی را به مشهد طی سال ۱۴۰۲ داشته باشیم.

حتی با در نظرداشت تغییر شرایط زمانی یا سیاسی مانند آغاز روابط خارجی با عربستان سعودی یا مؤلفه های اقتصادی دیگر از جمله نرخ تسعیر دلار که به نفع گردشگران خارجی است و نیز ملاحظه ی تعطیلات فصلی کشورهای مبدأ سفر، مناسبت های مذهبی مانند دهه ی آخر صفر در ایران و تعطیلات روزهای خاص آنها، حتی محاسبه ی سایر پارامترهای متغیر و جذاب برای تشویق زوار به سفر زیارتی، نمی توان این رقم را بیشتر از دو برابر یعنی دو میلیون و چهارصد هزار نفر در نظر گرفت!

حال، چطور می تواند آمار اعلامی از سوی تولیت آستان قدس رضوی - که به احتمال قطع و یقین، منشأ اظهار آن استانداری خراسان رضوی و معاونت زیارت است - مبنی بر سفر سالانه دو میلیون عراقی به مشهد صحیح و توجیه پذیر باشد؟! در حالی که سرجمع آمار کل زوار غیرایرانی به عدد دو میلیون و پانصد هزار هم نفر نمی رسد! 

حتی با یک گشت و گذار ساده در چهار سوی حرم مطهر و قدم زدن در صحن ها و رواق ها خصوصاً سرکشی به رواق دارالرحمه که مخصوص زوار عرب زبان است، همچنین تکیه بر مشاهدات عینی و تحقیقات میدانی در بازارهای اطراف حرم مطهر و یا بافت مرکزی شهر هم نمی توان امروزه شمار زیادی از زوار عراقی را مشاهده کرد و فعلاً جمعیت اندکی هستند، هرچند معترفیم در سایر فصول سال مانند تابستان، این سفرها اوج می گیرد. 

کوتاه سخن آن که حضرات مسئولان شهری و استانی: لطفاً برای عدم سلب اعتماد عمومی و دست کم کاهش اطمینان مردم خاصه نخبگان از وثوق اطلاعات و اخبار منتشره از سوی مسئولان دولتی و رسانه ها، تا زمانی که به آمار دقیق و مستندی دست نیافته اید، شمار زوار ایرانی را همان ۲۵ میلیون سابق و شمار زوار خارجی را همان سه میلیون همیشگی ذکر کنید که به واقعیت و صواب نزدیکتر است.

مضافاً تصور نکنید با افزایش عدد سال‌های تقویم، عدد زوار ایرانی و غیر ایرانی بارگاه منور رضوی هم قاعدتاً باید افزایش پیدا کند که اگر چنین بود، با افزایش عدد سال های تقویمی، ما باید با افزایش شمار جمعیت نفوس در ایران خودمان مواجه باشیم نه با توقف و یا خدای نکرده کاهش آنها و رسیدن به دوران خطرناک پیری جمعیت! 

و نگویید بر فرض که ما آمارها را بیشتر از میزان واقعی آن و غیر مستند منعکس کنیم، خوب، مگر این چه ضرری دارد؟! بدیهی است کوچک ترین ضرر و خسارت آن است که سرمایه گذاران داخلی و خارجی از سرمایه گذاری در تأسیسات اقامتی و صنایع وابسته به صنعت مادر گردشگری در این شهر و استان زائرپذیر حتی مشارکت در پروژه های بزرگ اقتصادی و شهری شهرداری مشهد و استانداری خراسان رضوی منصرف و پیشمان می شوند.

چراکه قدم اول هر سرمایه گذاری موفق، کسب آمار مستند و اطلاعات موثقی است که بازدهی و بازگشت سود و پایداری اصل سرمایه را تضمین می کند! و اگر مطالعات اولیه و طرح های توجیهی اقتصادی و فنی، نتواند این اصل مهم را در اقتصاد سرمایه گذاری توجیه پذیر کند، اصلاً سرمایه گذاری ای صورت نمی گیرد.

سرمایه گذاری در صنایع مولد اشتغال و پایه همچون احداث واحدهای اقامتی اعم از هتل و هتل آپارتمان، میهمان خانه و مسافرخانه و واحدهای اقامتی ارزان قیمت، پارکینگ های طبقاتی خودروها، مراکز خدماتی و تعمیراتی برای صنعت حمل و نقل، مراکز درمانی و بهداشتی مرتبط با گردشگر سلامت، اماکن مرتبط با صنعت غذا مانند رستوران ها و تفرجگاه ها، مراکز تفریحی و سرگرمی مانند شهربازی های مسقف و روباز، زیپ لاین ها و تله کابین و  استخرها و ورزش های آبی و از همه جذاب تر، تهیه ی سوغات سفر و زیارت و...

امید که روز به روز شاهد بهره مندی حداکثری از مواهب فناوری های نوین بویژه در عرصه ی اطلاعات و ارتباطات در کلان شهری باشیم که مدعی «جهان شهری» است، اما هنوز که هنوزه با گذشت ۴۴ سال از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی مان، بزرگترین کلان شهر مذهبی جهان (از نظر وسعت) و دومین کلان شهرش، فاقد یک سامانه و سیستم آمارگیری مستند و موثق از گردشگران و زوار داخلی و غیر ایرانی است.