رتبه: اول  
  شاخص ترین چهره: دکتر محمد کافی (رئیس سابق) و اکنون دکتر «احد ضابط» رئیس جدید دانشگاه فردوسی مشهد
فعالترین چهره: دکتر احسان قبول عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی و رئیس مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان دانشگاه فردوسی مشهد
  فعالترین ارگان: مرکز بین المللی آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان دانشگاه فردوسی مشهد به نمایندگی از سوی چهار تشکل بین المللی دیگر 
  پیشنهاد: نیازمند یک الگو هستیم! راه دور نرویم، اگر به همین کشور همسایه یعنی ترکیه و نظام آموزش عالی اش بنگریم و آمارهای آنها را با آمارهای  ...
آسیب شناسی: تعدد مراکز آموزشی دانشجویان غیر ایرانی خوب است یا بد؟ هرچند فی نفسه در نگاه اول خوب به نظر می رسد، اما از یاد نبریم که «مدیریت جزیره ای» و «غیر هم افزا» همیشه دوران، اعظم المصایب ... ادامه مطلب

پیشنهاد (شرح مبسوط): نیازمند یک الگو هستیم! راه دور نرویم، اگر به همین کشور همسایه یعنی «ترکیه» و نظام آموزش عالی اش بنگریم و آمارهای آنها را با آمارهای خود مقایسه کنیم، از نظر کمی و تا حدودی کیفی، متوجه بسیاری از حقائق خواهیم شد.
کشوری که حدود ۱۱۰ هزار دانشجو و دانش آموز از ۱۹۱ کشور جهان در آنجا مشغول به تحصیل هستند که تقریبا ۹۰ هزارنفر از آنها در دانشگاه‌ها و نزدیک به ۲۰ هزار نفر در دبیرستان‌ها، مراکز آموزش زبان ترکی، آکادمی‌های نظامی و پلیس تحصیل می کنند. تقریباً ۲۰ هزار نفر از این تعداد هم از طریق بورس‌های تحصیلی ترکیه به تحصیل مشغول اند. علاوه بر این، بنیاد دیانت ترکیه به ۳۰۰۰ دانشجو و دانش آموز بورس تحصیلی می‌دهد. بقیه ۸۷ هزار دانشجوی خارجی هم با هزینه خود آموزش می‌بینند.
آسیب شناسی (شرح مبسوط): تعدد مراکز آموزشی «دانشجویان غیر ایرانی» خوب است یا بد؟ هرچند در نگاه اول خاصه از منظر «رقابتی» و در بحث «اقتصاد آموزش» این تکثر مراکز خوب به نظر می رسد، اما از یاد نبریم که جهان شهر «مشهد» و بزرگ استان استراتژیک «خراسان رضوی»، شش دانشگاه ندارد، بلکه بیش از ۲۰۰ مرکز آموزش عالی ریز و درشت (دولتی و خصوصی و مرتبط با سازمان های معظمی چون آستان قدس رضوی) در این دیار مشغول به فعالیت های آموزشی اند و بخش معتنابهی از آنان، پیشتر مجوزهای لازم برای جذب دانشجویان غیرایرانی را اخذ کرده اند و یا در آستانه‌ی دریافت آن هستند و در وبگاه های خود به میزان جذب این دسته از دانشجویان می بالند‌،

ناگفته پیداست تکثر و تعدد مراکز آموزشی ویژه ی دانشجویان غیر ایرانی، زمانی مفید فایده ی حداکثری خواهد بود که «مدیریتی یکپارچه، هماهنگ و از همه مهمتر هم افزا» بر هندسه ی ساختار و توسعه ی عملکرد این حوزه ی خطیر منتج از محور قراردادن سه مؤلفه ی کانونی «پنجره ی نگرش»، «دریچه ی راهبرد» و «روزنه ی ساختار» حاکم باشد و نه «مدیریت های جزیره ای»، «غیر هم افزا» و بلکه «متعارض»!... سبک مدیریت های ناهمگون، ;سلیقه ای و بلکه نخ نمایی که غالب دوران، اعظم المصایب و آفت اصلی توسعه ی «دیپلماسی های دانشگاهی، علمی، آموزشی و پژوهشی» در جهان شهر عالم آل محمد(ص) و استان امام مهربانی ها بوده، حتی «رویکرد بین الملل» را «زائد و تشریفاتی» می داند و متأسفانه همچنان در برخی از مراکز، این سبک تفکر متحجرانه هنوز حاکم است.

اگر باور این واقعیت برایتان سخت می آید، لطفاً بفرمایید طی این ۴۳ سال پس از پیروزی انقلاب، چند نشست هم افزایی ظرفیت ها و هم اندیشی آراء برای نقد و بررسی و رفع موانع توسعه میان اعاظم و اکابر واحدهای دانشگاهی و آکادمیک شهر و استان برگزار شده؟ چه مصوبات راهگشای داشته و همان توافقات اندک در آن نشست های انگشت شمار، چقدر مفید فایده و کارآمد بوده است؟ اصلأ دبیرخانه اش کو؟ سخنگویی که ندارد، بماند... حتی یک وبگاه اینترنتی و یک وبلاگ هم وجود ندارد تا چه برسد به یک اتاق و یک دفتر مشترک هم افزا...
اگر فراتر بخواهیم بگوییم بر «روی زمین» و در عالم «حقیقت» که هیچ اثری از این پنجره ی واحد هم افزا نیست، پس چرا در جهان متکثر، سهل الوصول، کم هزینه و پرفایده ی «فضای مجازی» و در بستر سایبری هم، «خراسان رضوی» - به عنوان قطب دوم جذب دانشجویان غیرایرانی شاغل به تحصیل در کشور - هیچ جایگاهی ندارد؟!

بنابراین باید گفت این دیپلماسی مهجور، همواره از نبود یا کمبود یک سیستم مدیریت متمرکز یا سامانه ی فناوریک یکپارچه و هم افزا به منظور مونیتورینگ رخدادها و تجمیع ظرفیت ها و هدایت منابع و فعالیت های حوزه ی روابط خارجی به سمت و سوی یک هدف واحد در دانشگاه های فعال در استان از جمله فردوسی، علوم پزشکی، آزاد اسلامی، علوم اسلامی رضوی، امام رضا(ع)، جامعه المصطفی و... رنج برده است.

اجازه بدهید چون این دیپلماسی مغفول، دیپلماسی اول شهر و استان است، پا را کمی فراتر گذاشته، صریح و شفاف بگوییم که از منظری واقع بینانه، متاسفانه حوزه ی «دیپلماسی دانشگاهی» در شهر و استان علی رغم همه ی فراز و فرودهایش، «بی متولی» و رهاست و به تعبیری عامیانه، هر کس «گاو خود را به تنهایی می دوشد!»
هیچ دستگاه اجرایی دولتی و حاکمیتی، ارگان، نهاد و انجمن و اتحادیه ی «برون سازمانی» و حتی هیچ شورای منتخب «درون سازمانی» و حتی یک نفر واحد و مشخص به عنوان «سخنگو»، عهده دار هماهنگی امور و هم افزایی ظرفیت های این بخش نیست!
به همین دلیل است که «دانشجوی غیر ایرانی» احساس می کند در جهان شهر مشهد با مشکلات و موانع عدیده ای هم در حیات علمی و تحصیلی و هم در زندگی معیشتی و رفاه حداقلی خود روبروست.بخشی از این معضلات مانند تفاوت در زبان و فهم مشترک، آداب و رسوم فرهنگی و سبک زندگی دینی و اجتماعی و... با جامعه و شهر میزبان، اجتناب ناپذیر است و تقریباً همه جایی است، اما بخش اعظم دیگری از این نابرابری ها و کاستی ها آنان را رنج می دهد و می آزارد.
تفاوت ها، تبعیض ها و نابرابری های آموزشی، علمی، اجتماعی در امتیازات و بهره مندی ها (از اختلاف سطح علمی و مهارت های اساتید گرفته تا نقص متون، منابع و کتب آموزشی تا دسترسی به کتابخانه های تخصصی، اینترنت پرسرعت و آزاد و...)؛
فقر و نقص قوانین تسهیل‌گر و مخصوص، کمبود امکانات آموزشی و آزمایشگاه های تخصصی مرتبط با رشته های تحصیلی، بی عدالتی در ارایه ی تسهیلات رفاهی و بهداشتی متوازن (تا جایی که دانشگاهی در زیباسازی و تجهیز امکانات رفاهی تا بدانجا پیش رفته که در داخلش حتی خشکشویی دارد و مرکزی دیگر دانشجویش باید برای یک کار ساده ی مرتبط با روادید، باید به دانشگاه دیگری مراجعه کند!)؛
وجود مشکلات معیشتی خصوصاً در بحث اسکان، تغذیه و خوابگاه، تسهیل سازی روند صدور و تمدید روادید تحصیلی و ویزا، تسعیر ارز خارجی، تسهیل روند ازدواج با همسران ایرانی، اشتغال، مالکیت قانونی و سرمایه گذاری خارجی، بیمه و ... ، همه و همه از این جمله اند.
شرح مفصل مصادیق به طول می انجامد و با یک جستجوی ساده در تارنمای اندیشکده و سایر وبگاه های خبری، به آنها پی خواهیم برد. مضافاً فاصله ی معنا دار تعداد پذیرش دانشجو در مراکز دانشگاهی کشورمان در مقام مقایسه نه با کشورهای پیشرفته که با برخی از کشورهای همسایه خود به اندازه ی کافی گویاست.
کوتاه سخن آن که:
اگر بخواهیم ساده ترین و بلکه پیش پا افتاده ترین مثال را در این زمینه یادآور شویم تا خود حدیث مفصل بخوانید از این مجمل، باید بگوییم برخی از این دانشگاه ها که داعیه ی کسب رتبه های برتر در جذب دانشجویان خارجی را نیز دارند (از جمله دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام) اساساً بخش بین الملل وبگاه خود را به روز نمی کنند و به حال خود رها کرده، از این مفتضح تر، همان استعارات و کلمات و حتی تصویر مختص قالب های پیش فروش در سایت های تجاری، همچنان وجود داشته و پاک نشده اند!! (این دقیقا به مثابه آن می ماند که شخصی عینکی خریده اما برچسب سفید قیمت روی شیشه ی آن را برنمی دارد و سالها با آن در کوچه و بازار می گردد!)
یا این که: ارتباط شهر و استان با ... جهان پیرامون ... پیش کش! این حوزه ی کاری آنقدر منفعل و مهمل است که سالهاست از ایجاد یک ارتباط ساده ی هم افز با اندیشکده های داخل همین کلان شهر نیز پرهیز دارد!
به عنوان مثال، پس از یک دهه یادآوری و تذکر و درخواست و شاید گاهی هم به شوخی التماس!! به مدیران وبگاه های دانشگاهی شهر و استان، هنوز که هنوزه متأسفانه از درج یک منوی ساده ی «بین الملل» به فهرست منوهای سایت خود دریغ می کنند! از دانشگاه های بزرگی چون فردوسی مشهد و علوم پزشکی و آزاد اسلامی گرفته تا حتی بین المللی امام رضا(ع) که تنها دانشگاهی است که عنوان رسمی بین الملل را در عنوان خود دارد!
آیا نمی توان از این اهمال ها و بی خیالی ها، چنین برداشت کرد که تمامی رسته های خبری برای این دانشگاه های مدعی اهمیت دارد، به جز حوزه ی «بین الملل» که اگر این گونه بود، یکی از آن ده منوی موجود در صدر سایت های خبری شان را به این سرفصل اساسی اختصاص می دادند تا علاوه بر داوطلبان مشتاق به تحصیلی که از آن سوی مرزها و از طریق سایت، شاهد این رخدادها هستند، دانشجویان غیر ایرانی، پژوهشگران، فعالان، مطالبه گران و دغدغه مندان حوزه ی روابط خارجی این شهر و استان نیز بتوانند به سادگی و سهولت و سرعت، علاوه بر فهرست، عمق و عیار رخدادهای رویکرد بین الملل آن دانشگاه را رصد کرده، نه آنکه مجبور باشند هر روز مانند پیدا کردن سوزنی در انبار کاه، صدها خبر را برای یافتن یک رویداد بین المللی پایش و پویش کنند! جالب تر آن که حتی ساختار و قالب سایتها سال به سال به روز و نو می شود، اما همچنان این نقیصه وجود دارد!!

پاسخ به یک سئوال: چرا همچنان دکتر محمد کافی؟ با این که شاهد تغییر رئیس دانشگاه هستیم؟
انتخاب و معرفی دکتر محمد کافی، رئیس سابق دانشگاه فردوسی مشهد، عضو هیئت امنای دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، استاد گروه آموزشی زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، توسط این اندیشکده به عنوان شاخص ترین چهره ی مطرح در عرصه ی دیپلماسی دانشگاهی به دلیل نگاه آینده پژوه وی به ضرورت توسعه ی دیپلماسی علمی، آموزشی، پژوهشی و آکادمیک استان و توجه خاص به رویکرد بین الملل و تشریفاتی و زائد ندانستن آن صورت گرفته است.
گفتنی است از آنجایی که دکتر کافی، در دهه ۸۰، چند سال به عنوان رایزن علمی سفارت ج.ا.ایران در هندوستان فعالیت داشته است، به خوبی با اهمیت و ظرایف کار و ضرورت فعالیت های بین المللی و توسعه ی روابط خارجی آشنا بوده و به همین دلیل، توسعه ی فعالیت های علمی، آموزشی، پژوهشی و آکادمیک دانشگاه را با رویکرد بین المللی، صرفاً یک گزاره ی تشریفاتی زائد نمی دانست.
مضافاً این که حجم و گستره ی فعالیت های بین المللی و خارجی این دانشگاه در هشت سال دوران تصدی مسئولیت وی، به اندازه ای بود که اگر بگوییم روزی چندین خبر مرتبط با دیپلماسی آکادمیک فقط از این دانشگاه داشتیم، گزاف نگفته ایم؛ اقدامات ارزشمندی که حقیقتاً ما را به تکریم و تعظیم وا می دارد، چراکه باعث شد «دیپلماسی دانشگاهی» سال های سال در جایگاه «رتبه ی اول دیپلماسی های برتر شهر و استان امام مهربانی ها» بماند.

امید داریم در دوران پیش رو که این مسئولیت خطیر بر دوش استادی برجسته و توانا و دانش پژوهی متعهد، متخصص و ارزش مدار، دکتر «احد ضابط» نهاده شده، همچنان شاهد تعمیق و عیارافزایی رخدادهای توسعه ای در روابط خارجی و تعالی هدفمند تعاملات با جهان پیرامون و در یک کلام شتاب چشمگیر قطار دیپلماسی دانشگاهی از ایستگاه «دانشگاه فردوسی مشهد» باشیم.

باز هم در آینده به فضل الهی در این باره بیشتر سخن خواهیم گفت و نوشت...
تاریخ به روزرسانی: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۱