اشاره

به نام خدا، از سویی خرسندیم که شاهد تکرار یک رویداد دوجانبه میان پزشکان حاذق ایران و آلمان، از خاستگاه مشهد دوست داشتنی هستیم، اما از سویی دیگر، دوباره گلایه مندیم هم از دست اندرکاران این رخداد و هم از خبرنگاران که چرا در سپهر رسانه ای شهر و استان، برای این رویداد، به جای واژه های صحیح و مرتبط «کارگاه» یا «نشست هم افزایی»، دوباره از واژه ی بی ربط «مدرسه» استفاده می کنند؟!

به عبارت واضح تر و صریح تر، یعنی چی «مدرسه ی بین المللی صرع؟!» چرا برای یک نشست چند ساعته ی هم افزایی علمی و کارگاه مهارتی پزشکان و متخصصان درمان بیماری عصبی صرع، باید از واژه ی «مدرسه» استفاده کرد؟!

شاید این شکل نامگذاری های بی ربط برای غربی ها، متداول باشد و مرسوم، اما برای ما ایرانیان بویژه خراسانی ها، بسیار نامأنوس و بلکه سئوال برانگیز است که به راستی حکمت این شکل نامگذاری های عجیب و غریب چیست؟!

و اما یادداشت فرهیخت:

همان طور که در «یادداشت فرهیخت قبلی» مورخ ۴ تیر ۱۴۰۱ نگاشتیم، واژه ها، هر کدام بار معنایی خاصی دارند و نه فقط در زبان فارسی، در سایر زبان ها هم اگر در جای خود استفاده نشوند، آن موقع سرنوشت جملات، بی معنی خواهد شد. 

اگر ما برای تشریح رویدادها و مراسم، به جای استفاده از واژه ی «نشست»، «مراسم» یا «همایش» و...، از واژه های مدرسه، دبستان، دبیرستان و دانشگاه و... استفاده کنیم، فکر می کنید آیا مخاطبان ما سردرگم نخواهند شد و نخواهند گفت که چرا اسم یک رخداد را با اسم یک مکان، جابجا کردید؟! 

مضافاً، همانطور که همه می دانیم، بسیاری از واژه های میهمان و استعارات خارجی، هنگام ورود به قلمرو زبان های دیگر از جمله فارسی، معادل سازی می شوند. بدین معنی که باید منطبق با شرایط و اقتضائات علمی، اجتماعی، فرهنگی، ادبی، رسانه ای و حتی دینی جامعه میزبان، تغییر یابند تا آن درک و فهم کاربرد از آن واژه، همچنان حفظ گردد و منظور گوینده به درستی به مخاطبان جامعه میزبان منتقل شود.

شاید در این زمینه، مترجمان گفتار فیلم ها و سریال های خارجی در سازمان صدا و سیمای کشورمان، متبحرترین های این حوزه باشند و قطعاً تجربه ی بسیار غنی و مفیدی در این زمینه دارند، چراکه به خوبی از پس این مهم بر آمده اند! 

به عنوان مثال، تمام ضرب المثل های کشور سازنده ی فیلم را با معادل آنها در فارسی جایگزین می کنند و با بحث «امانت داری» در ترجمه، نه تنها در تضاد نیست، بلکه اقدامی کاملاً درست و منطقی است چراکه اگر عین همان جملات، اصطلاحاً طوطی وار ذکر شود، به عنوان مثال یک فیلم کمدی و خنده دار، آن چنان بی مزه می شود که هیچ خنده ای را بر لب تماشاگر نمی آورد!

از آنجایی که در این باره به طور مبسوط، پیشتر طی یک یادداشت فرهیخت مجزا صحبت کردیم و متن کامل آن را نیز کمی جلوتر آورده ایم، لذا قصد نداریم تکرار مکررات کرده و مخاطبان فرهیخته ی خود را برای ادامه ی این بحث، به چند سطر پایین تر راهنمایی می کنیم.

امید است هم مسئولان و هم اساتید و دانشگاهیان و هم اصحاب رسانه و رسانه ها در بازتاب رویدادها خصوصاً رخدادهای بین المللی و دو جانبه، حساسیت و دقت بیشتری به خرج داده و اصول حرفه ای بازنشر اخبار را رعایت کنند که از آن جمله است: واقعیت سنجی رخدادها و استفاده ی صحیح و بجا از معادل های فارسی! 

و اصل خبر:

با حضور محققان داخل و خارج کشور، مدرسه بین المللی صرع فردا اول آبان ۱۴۰۲ در مشهد برگزار می شود.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، عضو هیأت علمی گروه بیماریهای مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مدرسه بین المللی صرع به صورت کارگاهی با حضور استادان داخل و خارج کشور برای تبادل تجربیات در خصوص بیماری صرع و نوع مقاوم درمان آن فردا در دانشگاه علوم پزشکی مشهد و با همکاری استادان این دانشگاه و آلمان برگزار می شود.

دکتر رضایی طلب افزود: بیماران صرع ۱ تا ۲ درصد جامعه را شامل می شوند از همین رو، تبادل تجربیات بین استادان این رشته می تواند در درمان مطلوب بیماری مؤثر باشد.

وی افزود: در این مدرسه بین المللی انتخاب بیماران مقاوم به دارو با جلسات مختلف به صورت آنلاین و با دانشگاه مونستر آلمان انجام و  8 عمل جراحی بیماران بعد از جلسات متعدد مشاوره برگزار می شود.

عضو هیأت علمی گروه بیماریهای مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: ارائه درمان های فوق تخصصی به بیماران مانع خروج ارز از کشور می شود و علاوه براین فضای مناسبی برای آموزش دانشجویان تخصصی و فوق تخصصی که در حیطه بیماریهای مغز و اعصاب فعالیت می کنند، فراهم می شود.

دکتر رضایی طلب افزود: بسیاری از بیماران صرع با درمان دارویی، بیماری آنها  قابل کنترل  است اما  برای برخی از بیماران نیاز به درمان های فوق تخصصی و ویژه ای احساس می شود.

وی گفت: بخش علوم اعصاب بالینی بیمارستان امام رضا(ع) از سال ۹۸ راه اندازی شده است و در این بخش تلاش می شود اقدامات درمانی فوق تخصصی به بیماران صرع مقاوم دارو  ارایه شود.  

یادداشت فرهیخت قبلی:

به نام خدا، چندی پیش، در رویدادهای بین المللی مشهد، خبری مسرت بخش منتشر شد با این عنوان که: مدرسه ی بین المللی صرع با حضور متخصصان داخلی و خارجی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برپا شد، اما جای تعجب داشت که در این خبر، به جای استفاده از واژه ی «نشست هم اندیشی» از عنوان غریب و نامأنوس «مدرسه»! استفاده شده بود و خبرگزاری ها از جمله، خبرگزاری فارس هم، معادل سازی نکرده و همان طور ویرایش نشده، این خبر را منتشر کرد!

این در حالی است که خود خبرگزاری منتشر کننده، در سطر دوم به «مراسم» بودن این رویداد به صراحت اشاره می کند! و می گوید در این «مراسم»!! - بنابراین ما در کل متن خبر، هر جا عنوان مدرسه بود، آن را با «نشست هم اندیشی» جایگزین کردیم ، چراکه اساساً بحث گشایش یک ساختمان یا یک بنایی به نام «مدرسه» نیست، بلکه انجام یک رویداد، یک نشست، یک کارگاه و امثال آن است و بس! 

ناگفته نماند اگر از خبرنگار تهیه کننده ی این خبر جویا شویم، بی شک خواهد گفت که دست اندرکاران برپایی این نشست، این گونه گفتند و ما هم امانت داری کردیم و عیناً همان تیتر را بازنشر کردیم! 

و اگر از مصاحبه شوندگان جویا شویم، آنها نیز خواهند گفت که استفاده از این استعارات در خارج از کشور، امری مرسوم و رایج بوده و لذا ما در ایران، صرفاً الگوبرداری کرده و از این رخدادها، از همان عنوان مدرسه بهره بردیم. 

اما روشن است از آنجایی که واژه ها در هر زبانی، بار معنایی خاص به خود را دارد و باید این معانی، حفظ و حراست گردند، لذا هر کس باید کار خودش را به صورت حرفه ای انجام دهد!

ساده ترین مثال این که در خارج از کشور مرسوم است مسیحیان هنگام نیایش در کلیسا، از موسیقی دعایی خاصی بهره می برند، بنابراین ما در معادل سازی فارسی واژه، هیچگاه از عنوان «کنسرت» برای این نوع همخوانی گروهی و موسیقیایی استفاده نمی کنیم، بلکه می گوییم «همخوانی سرود دینی»!

و اما مثالی تازه و تخصصی در حوزه ی پزشکی که اثبات می کند این معادل سازی های صحیح اما علی الظاهر پیش پا افتاده باید در بحث تنظیم خبر رعایت شود تا از بروز آشفتگی ها پیرامون آن رویداد خصوصاً اگر آن رخداد، مسرت بخشی هم باشد، اجتناب گردد، و الا در غیر این صورت، چه بسا شیرینی آن تحت الشعاع سهل انگاری های مخاطره آمیز قرار گیرد.   

همگان شاهد بودیم چندی پیش، خبری در شبکه های اجتماعی منتشر شد با این عنوان که مرکز توانبخشی و نگهداری سالمندان صعب العلاج در مشهد توسط پروفسور خطیب افتتاح شد. انتشار این خبر، با گلایه هایی همراه بود چراکه عنوان خانه ی سالمندان! اصلاً شایسته و زیبنده ی چنین رخداد بزرگی در مشهد نبود.

خوشبختانه خبرگزاری ایسنا در اقدامی حرفه ای، این کمبود را در فضای رسانه جبران کرد و تیتر زد: نخستین مرکز طب تسکینی «هاسپیس» کشور به همت بنیاد خیریه دکتر سیدرضا خطیب در مشهد افتتاح شد. 

و بعد در همان ابتدای خبر، چنین شرح داد: «هاسپیس» عنوان واژه‌ای است که به معنای مهمانداری، پذیرایی و نگهداری از یک مهمان بکار می‌رود و در اصطلاح پزشکی به مرکزی گفته می‌شود که از بیماران لاعلاج نگهداری کرده و به آنان خدمات مختلف پزشکی، عقیدتی، روانشناسی و... ارائه می‌کند تا روزهای پایانی عمر خود را در فضایی با آرامش سپری کنند.

بنابراین، امروزه اگر شاهدیم بسیاری از واژه ها در رخدادهای برون مرزی، هنگام ترجمه و بازنشر و معادل سازی در رسانه های داخلی، بر اساس یکسری ملاحظات و اصول و قواعدی، پیرایش و بازنویسی شده و پس از اعمال اصلاحات، در خروجی اخبار قرار می گیرند، به این دلیل است.

ناگفته نماند مسئولیت خطیر حفظ، تعمیق و ترویج زبان فارسی از سویی و نیز آگاهی بخشی صحیح رخدادها به افکار عمومی و مخاطبان آن هم منطبق با واقعیت های عینی از سوی دیگر، بر دوش رسانه ها قرار داده شده و به همین خاطر است که آنها را «رکن چهارم دموکراسی» می خوانند. 

شاید هم تا اینجای نوشتار، خرده گرفته شود که حال چه اهمیتی دارد از این خبر، با عنوان «مراسم» یاد شود یا یک «مدرسه»! لذا اجازه بدهید ابتدا متن کامل خبر را با هم مرور کنیم، بعد در این خصوص، مطالب دیگری را خواهیم گفت: 

(البته عنوان مدرسه در این خبر با عنوان نشست جایگزین صلاح شده است.) 

نشست هم اندیشی بین المللی صرع با حضور متخصصان داخلی و خارجی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برپا شد.

به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، نشست هم اندیشی بین المللی صرع با مشارکت استادان داخلی و خارجی از کشورهای آلمان و کانادا و گروه‌های پایه و بالینی  صبح امروز گشایش یافت.

پروفسور علی گرجی مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حاشیه این مراسم و در جمع خبرنگاران گفت: انجام هرکدام از جراحی مغز در خارج از کشور بیش از ۳۰۰ هزار یورو هزینه دارد اما خوشبختانه در ایران نیازی به انتقال بیمار به خارج از کشور و تحمیل هزینه‌های بسیار نیست، اما در این خصوص نیازمند حمایت بیمه‌ها در تجهیزات، درمان‌هاودارو‌های موردنیاز هستیم.

پروفسور گرجی اظهار کرد: اگر همکاری مطلوب بیمه‌ها در این زمینه وجود داشته باشد این عمل با هزینه بین ۳ تا ۴ میلیون تومان در بیمارستان های دولتی انجام می شود در حالی که در بیمارستان های خصوصی۶۰ نا ۷۰ میلیون تومان انجام می شود.

مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تشخیص صحیح و درمان به‌موقع صرع در بیماران را حائز اهمیت برشمرد و افزود: این بیماران هرچه قدر که زودتر عمل شوند در آینده شان موثرتر خواهد بود.

پروفسور گرجی با اشاره به چاپ مقالات قابل توجه دانشجویان و متخصصان ایرانی، تصریح کرد: وسعت اقداماتی که در سال‌های اخیر در حوزه علوم اعصاب در دانشگاه علوم پزشکی مشهد کار شده بی‌نظیربوده و مشابه این سطح در کشور‌های مختلف دنیا از جمله آلمان دیده نشده است.

وی درباره این نشست هم اظهار کرد: از سال ۱۳۹۵ مقدمات راه‌اندازی مدرسه صرع در مشهد با همکاری گروه‌های پایه و بالین اعصاب و اطفال دانشگاه علوم پزشکی مشهد آغاز شده است و در ۲ یا ۳ ماه آینده نیز روی موضوع اعصاب بالغان به‌طور ویژه پرداخته می‌شود.

خاطرنشان می شود: نشست بین المللی صرع با حضور متخصصان داخلی و خارجی از امروز تا دوم تیرماه در بیمارستان‌های قائم (عج) و امام رضا (ع) از مراکز زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد برپا است.

در این نشست همه گروه‌های مرتبط با صرع از قبیل متخصصان اعصاب بالغان، جراحان مغز و اعصاب، متخصصان اعصاب اطفال، متخصصان مهندسی پزشکی و متخصصان علوم اعصاب پایه حضور خواهند داشت و درباره موضوعات مرتبط بحث و گفت و گو می‌کنند.

و اما چند نکته ی دیگر:

1. همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم، واژه ها، هر کدام بار معنایی خاصی دارند و نه فقط در زبان فارسی، در سایر زبان ها هم اگر در جای خود استفاده نشوند، آن موقع سرنوشت جملات، بی معنی خواهد شد. 

اگر ما برای تشریح رویدادها و مراسم، به جای استفاده از واژه ی «نشست»، «مراسم» یا «همایش» و...، از واژه های مدرسه، دبستان، دبیرستان و دانشگاه و... استفاده کنیم، فکر می کنید آیا مخاطبان ما سردرگم نخواهند شد و نخواهند گفت که چرا اسم یک رخداد را با اسم یک مکان، جابجا کردید؟! 

2. همانطور که همه می دانیم، بسیاری از واژه های میهمان و استعارات خارجی، هنگام ورود به قلمرو زبان های دیگر از جمله فارسی، معادل سازی می شوند. بدین معنی که باید منطبق با شرایط و اقتضائات علمی، اجتماعی، فرهنگی، ادبی، رسانه ای و حتی دینی جامعه میزبان، تغییر یابند تا آن درک و فهم کاربرد از آن واژه، همچنان حفظ گردد و منظور گوینده به درستی به مخاطبان جامعه میزبان منتقل شود.

شاید در این زمینه، مترجمان گفتار فیلم ها و سریال های خارجی در سازمان صدا و سیمای کشورمان، متبحرترین های این حوزه باشند و قطعاً تجربه ی بسیار غنی و مفیدی در این زمینه دارند، چراکه به خوبی از پس این مهم بر آمده اند! 

به عنوان مثال، تمام ضرب المثل های کشور سازنده ی فیلم را با معادل آنها در فارسی جایگزین می کنند و با بحث «امانت داری» در ترجمه، نه تنها در تضاد نیست، بلکه اقدامی کاملاً درست و منطقی است چراکه اگر عین همان جملات، اصطلاحاً طوطی وار ذکر شود، به عنوان مثال یک فیلم کمدی و خنده دار، آن چنان بی مزه می شود که هیچ خنده ای را بر لب تماشاگر نمی آورد!

3. شاید بخش مهمی از این حساسیت زایی های ما بدین خاطر باشد که امروزه، متأسفانه شاهد واژه سازی هایی نوظهور در رویکرد بین المللی شهر و استان هستیم - مانند بین المللی سازی! - که صرف نظر از غلط بودن ساختار ادبی و گرامری این واژه ها (ترکیب پسوند ساختن به جمله ی مرکبی خود کلاً عربی است!) بیشتر نگران جا افتادن آنها در فرهنگ محاوره ای هستیم، خاصه آن که گوینده ی این واژه های غلط، بیشتر خود مسئولان آن هم مدیران دانشگاهی و اساتید آکادمیک هستند که عین نقل و نبات به کار می برند!

اتفاق ناپسندی که در صورت تداوم، موجبات وهن و تمسخر مخاطبان را فراهم خواهد کرد. آیا تاکنون شنیده اید مدیران پروژه ی عظیم و بزرگراه بین المللی حرم تا حرم (مشهد تا کربلا و مدینه و مکه) جایی گفته باشند: ما در حال بین الحرمین سازی هستیم؟! قطعاً خیر!    

امید است که اصحاب رسانه و رسانه ها در بازتاب رویدادها خصوصاً رخدادهای بین المللی، حساسیت و دقت بیشتری به خرج داده و اصول حرفه ای بازنشر اخبار را رعایت کنند که از آن جمله است: واقعیت سنجی رخدادها و استفاده ی صحیح و بجا از معادل های فارسی!

درود و بدرود.