اینک که کشورمان درگیر جنگ اقتصادی با استکبار جهانی است، گشایش مسیر بازرگانی - مسافری خط ریلی خواف - هرات با کارکرد منطقه‌ای و بین‌المللی به طور خاص سرنوشت‌ساز شده‌ است. سال ۱۳۶۴ خورشیدی در بحبوحه عملیات والفجر ۸ که رزمندگان ایرانی با عبور از اروندرود و ورود به عمق خاک عراق شبه جزیره "فاو" را در اختیار گرفتند  رژیم بعثی عراق برای مقابله با این حمله و هدف قرار دادن محاصره سربازان ایران پلهای تدارکاتی اروندرود را تخریب کرد.... 

اگر "پل بعثت" با استفاده از هزاران لوله فولادی و اتکای بر خلاقیت و رشادت جوانان کشورمان بر رودخانه اروند زده نمی‌شد، سرنوشت عملیات پیروز والفجر ۸ به گونه‌ ای دیگر رقم می‌خورد اما این پل باقی ماند تا در سالهای حماسه دفاع مقدس به "پل پیروزی" مشهور شود. 

جمهوری اسلامی ایران هم‌اینک ۳۵ سال پس از آن رویداد، همچنان درگیر جنگی تمام عیار با استکبار جهانی است که این بار در قالب تحمیل تحریمهای ظالمانه اقتصادی نه تنها بر ملت ایران است بلکه با فشار ناجوانمردانه بر شرکای اقتصادی کشورمان برای قطع ارتباطات مالی و تجاری آنها با ایران همراه است. 

دسترسی به مسیرهای امن بازرگانی برای صادرات، واردات و ترانزیت کالا در شرایط سخت تحریم و جنگ نامتعارف اقتصادی، اولویت هر کشوری است.

افتتاح دیروز  "راه‌آهن خواف - هرات" هم‌اینک با نگاهی به وضعیت ناشی از تحریمهای ظالمانه استکبار بر ملت ایران، آن هم در بحبوحه بحران جهانگیر شیوع ویروس کرونا، می‌تواند در حکم یک پل پیروزی در برابر جنگ اقتصادی دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی و ملت صبور و مقاوم کشورمان تلقی شود. 

پروژه ساخت این خط ریلی که اوایل دهه ۱۳۸۰ آغاز شد تا سالهای اخیر رونق چندانی نداشت لذا به نتیجه زودهنگام و مطلوب نرسید اما با تلاشهای دولتهای یازدهم و دوازدهم به ریاست جمهوری حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی روند ساختش شتاب گرفت و به نقطه مطلوب رسید چنان که دیروز پنجشنبه با دستور روسای جمهوری دو کشور جمهوری اسلامی ایران و افغانستان مسیر راه‌آهن خواف - هرات به طور رسمی گشایش یافت و زیر بار رفت و آمد قطارهای حامل انواع کالا و مایحتاج مورد نیاز ۲ ملت و دیگر کشورهای منطقه رفت.

مسیر ریلی خواف - هرات به طول ۲۲۵ کیلومتر در قالب چهار قطعه، با اجرای سه قطعه آن به دست توانمند مهندسان و کارشناسان ایرانی، ساخته شده است. ۷۷ کیلومتر از این خط آهن در قالب ۲  قطعه در داخل خاک ایران ساخته شد و ۶۶ کیلومتر دیگر آن نیز به عنوان قطعه سوم، از نقطه صفر مرزی "شمتیغ" در ایران تا ایستگاه روزنک ولسوالی غوریان ولایت هرات در خاک کشور دوست و همسایه افغانستان ادامه یافته است.

تبدیل مرز به پل ارتباطی 

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دولت جمهوری اسلامی ایران در آستانه مراسم رسمی گشایش راه‌آهن خواف - هرات در پیامی توییتری نوشت: اهمیت خط آهن خواف - هرات به ایران و افغانستان محدود نیست و برای منطقه هم حائز اهمیت است. این خط آهن به عنوان دروازه‌ای برای افزایش تجارت و تبادلات مردم با مردم، به ثبات و توسعه منطقه نیز کمک خواهد کرد. پل ساختن از مرزها یک اولویت است. 

همچنین فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، راه‌آهن خواف - هرات را زمینه‌ساز توسعه تجاری ایران و افغانستان ارزیابی کرد و گفت: اقتصاد روبه رشد و ظرفیت بازار افغانستان، فرصتهای صادراتی قابل‌توجهی برای کشورهای همسایه فراهم ساخته است و کشور ایران می‌تواند در این بین نقش به سزایی ایفا کند.

سعید محمد افزود: افغانستان با ۹۳۶ کیلومتر مرز مشترک در جوار ایران، از مهمترین همسایه‌های کشورمان محسوب می‌شود اما علاوه بر مشکلات ساختاری و امنیتی حاکم بر جامعه افغانستان، نبود زیرساختهای مناسب حمل و نقل در داخل آن کشور و فقدان دسترسی به آبهای آزاد، از محدودیتهای اصلی افغانستان در مسیر توسعه و پیشرفت اقتصادی بوده است.

راه‌آهن خواف - هرات، از جهش تولید تا انتفاع کشورهای منطقه

معاون ساخت زیربناهای راه‌آهن در شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران در تشریح فرایند ساخت مسیر ریلی خواف - هرات گفت: این خط آهن پروژه‌ای در قالب طرحهای جهش تولید وزارت راه و شهرسازی است. این طرح از ابتدای امسال با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه به عنوان پروژه دارای اولویت در قالب توسعه شبکه ریلی کشور در دستور کار قرار گرفت و بنای تکمیل آن پی‌ریزی شد. 

عباس خطیبی افزود: مسیر راه‌آهن خواف - هرات در راستای اتصال ریلی ایران به کشورهای همسایه شروعی برای ایجاد یک گذرگاه بین المللی است به طوری که پس از بهره‌برداری این مسیر، افغانستان قطعه چهارم آن را خواهد ساخت تا این خط ریلی به مزارشریف واقع در منطقه مرزی شمال آن کشور متصل شود.

وی ادامه داد: گشایش راه‌آهن خواف - هرات فقط یک اتصال ریلی بین ایران و افغانستان نیست بلکه گام نخست در مسیر ایجاد گدرگاه بین‌المللی شرقی - غربی است که موجب گسترش ارتباطات کشورها در این بخش از جهان و قاره پهناور آسیا با اتصال ریلی آنها به یکدیگر می‌شود.

او اضافه کرد: منافع فعالیت خط ریلی خواف - هرات چندین کشور را  منتفع می‌کند لذا تفاهمنامه‌هایی در این زمینه بین کشورهای ایران، افغانستان، قرقیزستان و تاجیکستان امضا شده است.

رونق جا به جایی بار و مسافر

معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل ایران پیش‌بینی کرد با حرکت قطارها در مسیر خط آهن خواف در جنوب شرق خراسان رضوی به هرات در شمال غرب افغانستان سالانه یک میلیون مسافر از همین طریق بین دو کشور جابه‌جا شوند. 

خطیبی افزود: با توجه به سابقه تاریخی شهر هرات و پیشینه مراودات تجاری و فرهنگی آن خطه با خراسان رضوی از دیرباز ارتباط و رفت و آمد بین مردم در این منطقه زیاد بوده است.

وی به فعالیت خط پروازهای منظم مسافربری بین مشهد و هرات نیز اشاره و بیان کرد: علاوه بر این، رفت و آمد زمینی مردم هم در این منطقه بسیار زیاد است بنابراین راه‌آهن خواف- هرات به عنوان یک روش مسافرتی در این مسیر جذابیت خاص خود را خواهد داشت.  

معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل ایران گفت: مسیر ریلی کنونی از خواف در ایران تا مرکز شهرستان غوریان در استان هرات پیش رفته و به خاطر ظرفیتهای مسافری "ایستگاه راه‌آهن روزنک" در انتهای این مسیر راه‌اندازی و تجهیز شده است.  

خطیبی افزود: در افق سال نخست فعالیت این خط ریلی برنامه‌ریزی لازم برای جابه‌جایی ۳۰۰ هزار مسافر در مسیر راه‌آهن خواف - هرات پیش بینی شده است.  

وی به ۴۰ درصد حجم واردات کنونی کشور افغانستان از طریق ایران اشاره و بیان کرد: با بهره‌برداری از مسیر ریلی خواف - هرات پیش‌بینی می‌شود فعالیت تجارتی بازرگانی در گذرگاه مرز دوغارون شهرستان تایباد واقع در شرق در خراسان رضوی نیز سبکتر و روانتر نسبت به گذشته تداوم یابد.  

معاون ساخت و توسعه راه‌آهن در شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل ایران گفت: بر اساس برآوردهای صورت گرفته انتقال ۵۰ درصد حجم باری که هم‌اینک از طریق گذرگاه مرزی رسمی دوغارون ایران به هرات و مناطق شمالی کشور افغانستان صورت می‌گیرد در آینده از طریق راه‌آهن خواف - هرات انجام خواهد شد.  

خطیبی افزود: پیش‌بینی می‌شود در سال نخست فعالیت مسیر ریلی خواف - هرات سه میلیون تُن بار و کالا و در سال نهایی افق این طرح ۶ میلیون تن بار و کالا از طریق آن بین ایران و افغانستان جابه‌جا شود.  

توسعه مبادلات بین‌المللی از طریق گذرگاهی محلی

فرماندار خواف، شهرستان همجوار با استان هرات افغانستان نیز گفت: بهره‌برداری از خط ریلی خواف - هرات نه تنها برای ایران و افغانستان بلکه در کل منطقه و جهان به خاطر تاثیر بر امور اقتصادی و فرهنگی، دارای جایگاهی خاص در توسعه مبادلات بین‌المللی است.

حسین سنجرانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: خط ریلی خواف - هرات و ظرفیت اتصال آن به گذرگاه بین المللی شرق و شمال به جنوب از نظر موقعیت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی اهمیت بسیاری برای کشورهای منطقه و حتی جهان دارد.

وی ادامه داد: اهتمام ایران در احداث و راه اندازی این طرح که برای نخستین بار بخشهایی از آسیای مرکزی و آسیای دور را از طریق راه آهن به خلیج فارس متصل می کند، به نوعی پیام صلح و دوستی برای کشورهای منطقه و جهان است.

فرماندار خواف گفت: ایران از گذشته و در طول تاریخ به عنوان چهارراه اقوام و فرهنگها مطرح بوده و موقعیت ژئوپلتیکی کشورمان موجب شده امروزه به عنوان نقطه امن در توسعه مبادلات اقتصادی مطرح باشد و با بهره برداری از خط ریلی خواف - هرات بار دیگر اهمیت و جایگاه ایران در سطح مناسبات اقتصادی و فرهنگی نشان داده می‌شود.

سنجرانی افزود: در آینده ادامه اتصال خط ریلی خواف - هرات به مزار شریف و کابل و قندهار و تاجیکستان و حتی ایالت غربی چین و هم مرز با افغانستان در افزایش صادرات و واردات کالا در منطقه نقش بسیار دارد.

وی ادامه داد: بهره برداری از خط ریلی خواف - هرات علاوه بر توسعه صادرات و واردات نوید بخش رونق گردشگری و امور فرهنگی بین کشورهای ایران و افغانستان و سایر کشورهای منطقه و جهان است و فرصتی فراهم می کند که آثار تمدن خراسان بزرگ که هرات هم بخشی از آن محسوب می شود در کنار ظرفیتهای کشورمان به گردشگران داخلی و خارجی معرفی شود.

افقهای روشن در آسمان تیره تحریمها

فرماندار خواف گفت: در شرایط تحریم کشورمان توسط دشمنان بهره برداری از این خط ریلی افق روشنی پیش روی بخشهای اقتصادی و فرهنگی ما در سطح ملی و بین المللی ایجاد می کند.

سنجرانی به ارسال نخستین محموله صادراتی ۵۰۰ تن سیمان از طریق خط ریلی خواف به هرات برای آزمایش این مسیر ریلی طی هفته گذشته اشاره و بیان کرد: تعدادی از تجار بزرگ از هم اکنون طی تماسهای متعدد مشغول رایزنی برای استفاده از ظرفیتهای این خط ریلی برای صادرات کالاهای خود به آسیای میانه و افغانستان هستند و این نشان دهنده اهمیت این طرح در توسعه مبادلات کالاست.

وی ادامه داد: با بهره برداری از خط ریلی خواف - هرات بازار بزرگی به روی ۲ کشور ایران و افغانستان و حتی کشورهای منطقه باز می شود و با توجه به ایمنی انتقال حمل و نقل ریلی، این مساله در کاهش سوانح جاده ای هم نقش بسیار دارد.

او اضافه کرد: با راه‌اندازی خط ریلی خواف - هرات و رشد صادرات ناشی از آن شاهد جهش و افزایش تولید در بخشهای مختلف خواهیم بود که این از مصادیق تحقق جهش تولید به شمار می رود و اقتصاد و معیشت را تقویت می کند.

گذرگاه امن عبور کالا و مسافر

نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس شورای اسلامی هم در خصوص تاثیرات بهره برداری از خط ریلی خواف و هرات گفت: با تکمیل این طرح مهم ملی، بین المللی و منطقه ای امنیت حمل کالا و جا به جایی مسافر بین ۲ کشور ایران و افغانستان افزایش و سوانح رانندگی در این مسیر کاهش می یابد.

حجت‌الاسلام اکبر احمدپور درگفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: راه اندازی خط ریلی خواف به هرات موجب بهبود و تقویت رابطه ایران و افغانستان در سطوح بین المللی و منطقه ای می شود و در افزایش ترانزیت و ارتباط ایران با کشورهای آسیای میانه بسیار موثر است.

وی ادامه داد: با عنایت به قرار گرفتن کشور افغانستان در نقطه ورود آسیای میانه راه اندازی خط ریلی خواف-هرات از منظر اقتصادی و سیاسی برای ایران دستاوردهای مثبت زیادی به دنبال دارد و باید از این فرصت حداکثر بهره را گرفت.

نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس شورای اسلامی گفت: با عنایت به ظرفیتهای عظیم معدنی در منطقه سنگان خواف و در افغانستان، بهره برداری از خط ریلی خواف-هرات در توسعه مبادلات مواد معدنی و انتقال مواد خام جهت فرآوری به کشورمان نقش زیادی دارد و بدون شک راه اندازی این خط ریلی به بهبود و تقویت رابطه ایران و افغانستان کمک می کند و همچنین می تواند در ارتباط کشورمان با آسیای میانه بسیار موثر باشد.

احمدپور افزود: با توجه به نزدیکی های فرهنگی میان مردم ۲ کشور دوست و برادر ایران و افغانستان که بیانگر ریشه های تاریخی و زبانی مشترک است، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی از هر طرحی که موجب استحکام روابط ۲ کشور شود استقبال می کنند.

مدیرعامل مجتمع سنگ‌آهن سنگان واقع در شهرستان خواف هم در این خصوص گفت:: گشایش خط ریلی خواف به هرات به عنوان یکی از طرحهای مهم اقتصادی در سطح ملی و بین‌المللی در آینده نزدیک تحولی بزرگ در کشور و از جمله مناطق شرقی ایجاد می‌کند.

علی همتی افزود: با تامین و تکمیل زیرساختهای مجتمع سنگ‌آهن سنگان نظیر آب، احداث جاده‌های دسترسی و اتصال راه آهن هرات -خواف، تحولی عظیم در شرق کشور ایجاد و ثمرات این طرح شامل حال مردم محروم منطقه می‌شود.

پیشینه

راه‌آهن خواف - هرات که سبب احیای "جاده ابریشم" از طریق ریلی و اتصال خط‌ آهن چین به ایران از طریق افغانستان می‌شود، نه تنها در توسعه منطقه و کشور دوست و همسایه افغانستان نقش مستقیم دارد بلکه تکمیل و توسعه شبکه ریلی کشورهای عضو سازمان همکاریهای اکو، افزایش ترانزیت کالا از کشورهای آسیای میانه به اقیانوس هند و آغازی برای ایجاد یک کریدور بین‌المللی در مسیر شرق به غرب و شمال به جنوب بازرگانی جهان را در پی دارد.

همچنین مسیر ریلی خواف - هرات در کنار "راه‌آهن در دست ساخت چابهار- زاهدان- بیرجند - مشهد" در مسیر کریدور بین‌المللی تجارت جهانی، نویدبخش رونق و توسعه اقتصادی برای کشورهای منطقه است.

طراحی و اجرای راه‌آهن ۲۲۵ کیلومتری خواف - هرات که تاکنون برای ایران ۲۰ هزار میلیارد ریال هزینه یا سرمایه‌گذاری در بر داشته و همچنین برای راه اندازی آن "گذرگاه شمتیغ" به عنوان دومین پایانه مرزی بین ایران و افغانستان پس از دوغارون، در شهرستان خواف ساخته و تجهیز شده است، در قالب تعهد جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مشارکت در بازسازی کشور دوست و همسایه شرقی یعنی افغانستان از سال ۱۳۸۶ آغاز شد.

۷۸ کیلومتر از مسیر ریلی خواف – هرات در قالب ۲ قطعه در داخل خاک ایران توسط مهندسان و کارشناسان کشورمان اجرا شده است. ۶۶ کیلومتر نیز به عنوان قطعه سوم این مسیر ریلی از نقطه صفر مرزی "شمتیغ" شهرستان خواف تا ایستگاه "روزنک" افغانستان ادامه یافته است.

متولی ساخت قطعات سوم و چهارم این مسیر ریلی که قطعات یکم تا سوم آن به طول ۱۴۴ کیلومتر تا ایستگاه روزنک روز ۲۰ آذر ۱۳۹۹ بهره‌برداری شد کشور افغانستان است، تا راه آهن خواف – هرات را به مزارشریف و مرز آن کشور با ازبکستان امتداد دهد. قطعه چهارم این خط ریلی مرکب از ۲ بخش شامل ۸۵ کیلومتر است که بر اساس وعده دولت افغانستان عملیات اجرایی آن همزمان با افتتاح راه آهن خواف – هرات توسط پیمانکاری از کشور قزاقستان آغاز خواهد شد.

هم‌اینک ۴۰ درصد حجم واردات کشور افغانستان از طریق پایانه مرزی دوغارونِ شهرستان تایباد صورت می‌گیرد لذا فعالیت مسیر ریلی خواف – هرات شمار ۱۸۰ هزار دستگاه کامیونی را که سالانه از طریق دوغارون بین ایران و افغانستان کالا حمل می‌کنند به میزان ۵۰ درصد کاهش داده و نه تنها هزینه حمل و نقل بار را کمتر می‌کند  بلکه انتظار می‌رود بر حجم مبادلات اقتصادی بین ۲ کشور به میزان قابل توجهی بیفزاید.

پیش‌بینی می‌شود در سال نخست فعالیت مسیر ریلی خواف - هرات، سه میلیون تن بار و کالا و در سال نهایی افق این طرح، ۶ میلیون تن بار و کالا از طریق آن بین ایران و افغانستان جابه‌جا شود همچنین با بهره‌برداری این مسیر خط آهن، سالانه یک میلیون مسافر از همین طریق بین دو کشور ایران و افغانستان رفت و آمد خواهند کرد.

گرچه همه کنترلهای مربوط به سرعت و انتقال بار در این مسیر ریلی انجام و به پایان رسیده اما فعالیت بخش مسافربری راه آهن خواف – هرات هنوز نیازمند هماهنگیهای دوجانبه نهایی بین ایران و افغانستان در خصوص فروش بلیت و جابه‌جایی مسافر است. 

پیش از افتتاح رسمی، نخستین محموله صادراتی جمهوری اسلامی ایران شامل ۵۰۰ تن سیمان با هدف بررسی مشکلات و نقاط قوت خط ریلی خواف - هرات روز ۱۲ آذر ماه جاری با استقبال گرم مسوولان افغانستان، با قطار باربری از خواف به هرات حمل شد.

گزارش های تصویری :  گزارش تصویری 1   گزارش تصویری 2   گزارش تصویری 3   گزارش تصویری 4