یادداشت فرهیخت: عبدالرضا زرگری| «باوجود تبلیغات منفی علیه ایران؛ چگونه گردشگران خارجی را جذب کنیم؟» این عنوان مصاحبه ای است که خبرگزاری ایسنای خراسان اخیراً با «سید مسعود منتجبی» مدرس گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه بینالود انجام داده است.

ابتدا با دیدن چنین تیتری که واقعاً نیاز حیاتی و اولویت دار نجات صنعت گردشگری ایران بویژه در شرق کشور است، خرسند شدم؛

اما با خواندن تمام این مصاحبه، تنها چیزی که جای خالی آن، به وضوح حس شد، غفلت از یادکرد نقش و جایگاه «فناوری های نوین ارتباطی» برای آشناسازی جهانگردان خارجی با جاذبه های گردشگری کشور و علی الخصوص رفع تهدیدات ناشی از سیاه نمایی های شبکه های معاند خارجی و بلکه تبدیل این تهدیدات به فرصتی طلایی بود که متأسفانه حتی در یک مورد هم به آن - حتی به صورت گذرا - اشاره نشده بود!

هرچند این غفلت، چه بسا ممکن است سهوی و در نوشتار باشد و نه گفتار و به دلیل عدم توجه کافی خبرنگار محترم در تنظیم خبر صورت گرفته باشد، بدین معنی که در اصل متن مصاحبه به نقش بی بدیل ابزارهای نوین ارتباط جمعی در تولید متریال تبلیغاتی چندرسانه ای مؤثر، اثرگذار و ماندگار بویژه در بستر اینترنت اشاره شده باشد، اما از دید تنظیم کننده خبر، مهم نیامده و حذف شده باشد!

به هر تقدیر، نباید فراموش کنیم که آن چه که در این دست مصاحبه ها و گفتگوها به عنوان «بسته های تبلیغاتی و پکیج های گردشگری» از آن یاد می شود، قطعاً و بدون تردید، در سال ۲۰۱۸ میلادی و ۱۳۹۷ شمسی، منظور «بسته های مکتوب» و «پکیج های فیزیکی» نیست، چراکه در برابر هزینه های بسیار آنها، فایده اثرهای بسیار اندکی دارد و در مقام مقایسه با بسته های دیجیتال منعطف و پکیج های الکترونیکی خلاق، فاقد توجیه علمی و منطقی است!

البته یادکرد این موضوع مهم، به معنی حذف و نادیده گرفتن اثرات مثبت «بسته های مکتوب» و «پکیج های فیزیکی مرسوم» در گذشته نیست، بلکه تمام حرف این است که همزمان با رشد فراینده و اعجاب برانگیز فناوری های نوین و سرک کشیدن آنها به تمامی زوایای زندگی بشر، دیگر عرصه ای از عرصات زندگی فردی و اجتماعی بشر امروزی باقی نمانده که به نحوی از انحاء، متأثر از امواج و بلکه سونامی «فناوری های نوین» بویژه در عرصه ی ICT یا همان فناوری اطلاعات و ارتباطات نبوده باشد؛

و چقدر خوب است که ابزارهای تبلیغاتی مورد استفاده برای گردشگر سال ۲۰۱۸ نیز، متناسب با ذائقه و نیازهای فرهنگی، هنری و تبلیغاتی او باشد!

شاید در گذشته های دور، در چمدان گردشگران خارجی، می شد اقلامی همچون کتابچه ی راهنمای سفر به کشور مقصد همراه با فرهنگ لغات و جملات برگزیده و پرمصرف به زبان و لهجه کشور میزبان، یا یک دفترچه خاطرات، یک نقشه ی بزرگ راه ها و اماکن جذاب گردشگری آن و یا دست کم یک دوربین عکاسی و فیلمبرداری پیدا کرد؛

اما امروزه، همه ی این مایحتاج سفر، در گوشی همراه مسافر و یا تبلت و بالاخره یک دیوایس و پلتفرم هوشمند متجمع شده و تمامی نیازمندی های او را همین جعبه ی جادویی شگرف ارتباطی، تأمین می کند!

به بیانی دیگر، امروزه یک توریست خارجی که به دنبال پیدا کردن کشوری جذاب، ارزان و امن برای مقاصد گردشگری خود است، قبل از این که از کسی بپرسد و یا این که برای کسب اطلاعات مورد نیاز خود، پا به کوچه و خیابان پر ترافیک و پرمشغله بگذارد و سراغی از کتابفروشی محله یا فلان آژانس گردشگری و یا سفارت خانه و کنسولگری این کشور و آن کشور بگیرد تا بسته های تبلیغاتی و پکیج های گردشگری آنان را دریافت کند، مطمئناً ساده ترین، ارزان ترین و مؤثرترین روش را بر می گزیند؛

راهی که همانا جستجوهای سریع ابتدا در شبکه های اجتماعی پر کاربر کشور خود در بستر اینترنت است و سپس در مرحله ی دوم، وبگردی های سریع در وب سایت ها و وبلاگ هایی است که نظام تولیدات تبلیغاتی آنها متکی بر فناوری های چندرسانه ای و ویژوال و مبتنی بر فیلم، تصویر و صداست و کمترین توجه را به متن دارد.

کمی اگر عمیق تر به موضوع نگاه کنیم و بلکه گامی فراتر برویم، باید بگوییم که گردشگر امروزی، قبل از آن که پا در سرزمین موعود خود بگذارد، پیشتر مراکز اصلی، جذاب و مهم گردشگری آن شهر و کشور را پیشتر از طریق «تورهای ویدئویی مجازی» در بستر اینترنت دیده و کاملاً آشناست؛

به گونه ای که به محض ورود به کشور مبدأ، قبل از خرید یک بطری آب، به فکر خرید و نصب یک «سیم کارت تلفن همراه» از شرکتی معتبر با دسترسی های فراوان، پرسرعت و ارزان قیمت به اینترنت است تا اول، دسترسی خود را به اپلیکیشن های یابنده ی بهترین محل برای اقامت و بهترین سرویس های ایاب و ذهاب درون شهری اینترنتی و مناسب ترین مکان برای تسعیر دلار و تبدیل یورو به ارزهای محلی و... فراهم سازد و سپس پای در رکاب خودرو می گذارد.

به لسانی دیگر، پیشتر این گردشگران بودند که از راننده ی تاکسی فرودگاه می خواستند تا آنان را به هتلی مناسب در شهر ببرد و چه بسا پسند آنان نمی شد و مشکلاتی بسیار از این دست، اما امروزه دیگر خود این گردشگران هستند که لوکیشن محل استقرارشان در فرودگاه را برای راننده یا راهنمای اعزامی هتل از پیش تعیین شده - که پیشتر تمامی زوایای داخل و خارج اتاق و لابی و استخر و... را از طریق تور مجازی هتل در بستر اینترنت دیده اند - می فرستند تا پس از تجمیع همه ی مسافران در یک نقطه، آنان را به سمت خودروی هتل رهنمون سازند!

از این رو می بینیم در این سبک زندگی نوین و این ذائقه ی نوظهور اجتماعی، روشهای سنتی و بلکه نخ نمای تبلیغاتی گذشته، جای خود را به اسلوب های منعطف، خلاقانه و مؤثر و فناوریک داده اند.

لذا می توان گفت که گردشگران و بلکه عامه ی مخاطبان بحث ما، دیگر از مرحله ی ابتدایی «اطلاع رسانی»، خود گذر کرده اند و نیاز چندانی به «اطلاع رسانی» های ما ندارند، بلکه نیازمند دریافت اطلاعاتی هستند که به «تغییر باورها» و بلکه «تعمیق باورهای آنان» کمک کند!

شاید به همین دلیل باشد که نه در کشورهای پیشرفته، بلکه در کشور در حال توسعه ای همچون میهن عزیزمان ایران، اولین سایت پربیننده ایرانی، سایت «آپارات» است با ده میلیون دانلود یا تماشای ویدئوی موفق در شبانه روز که همچون «یوتیوب» ساختاری کاملاً ویژوال و مبتنی بر صدا و فیلم دارد!

اینجاست که باید گفت در مبحث تولید محتوای مؤثر و چندرسانه ای، اثرگذاری یک کلیپ فیلمی کوتاه با ضرب آهنگی زیبا و دلنشین و منتشره در بستر اینترنت - حتی اگر یکی دو دقیقه باشد- بسیار شگفت انگیزتر و بلکه غیر قابل مقایسه است با میزان اثرگزاری یک محصول فیزیکال مانند یک کاتالوگ و یک بروشور و چند کارت پستال و... حتی با کیفیت چاپ عالی و حتی اگر فیلمی بلند ضبط شده بر روی یک لوح فشرده باشد!

فارسی شده ی این حرف این می شود که دیگر شمار ستاره های مندرج بر صدر بروشور هتل ها برای گردشگران نمی تواند صرفاً ایجاد جذابیت کند، بلکه باید خود به چشم خود، اثرات این ستاره ها را بر روی خدمات تخصصی هتلداری و زیبایی های بصری در جای جای هتل پنج ستاره ی مورد ادعا، اعم از اتاق ها و لابی و رستوران و استخر و سرویس ها و... ببینند!

و نکته ی پایانی این که: رعایت اصولی همه ی این جذابیت ها و قواعد فناوریک، گردشگر خارجی نیک سرشت و پاک فطرت را با دنیایی از تازه های زمینی روبرو می کند، اما اگر علقه های زمینی به علائق آسمانی گردشگر خارجی گره بخورد، آمیزه ای از بلوغ ناسوتی و نبوغ لاهوتی را در برابر دیدگان او به نظاره می نشاند، تصاویر و تجربه هایی که هیچ گاه در زندگی خود، مشابه آن را نه دیده و نه به گوش خود شنیده و بلکه لمس کرده است!

به خدمت گیری قالب های هنری زیبا و بدیع و چشم نواز در تولید محتوای فاخر و نفیس گردشگری بویژه در مقوله ی «زیارت» و مبحث «گردشگری دینی» زمانی به اوج بلاغت و اثرگذاری خود می رسد که با «معنویت» و خوراک روح، ممزوج گردد.

خاصه اگر این اوج تراوش ایده های آسمانی و تلفیق آن با انگاره ها و قالب های هنری زمینی، منجر به تولید محتوایی دیجیتال، جذاب و فاخر و نفیس برای تبلیغ سفر زیارتی به بزرگترین کلان شهر مذهبی جهان از نظر وسعت، پایتخت معنوی جهان اسلام و قبله ی آمال شیعیان جهان، یعنی شهر امام رئوف، مشهد شود؛ 

شهری که همچون نگین، مضجع شریف و نورانی و ملک پاسبان «حضرت ثامن الحجج امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام» را پروانه وار در بر گرفته است.

آنجاست که شور و شعور، با هم می آمیزد و تجربه هایی نو و حس نشده و ملهم از ملکوت، دستاورد زیارت قطعه ای از بهشت زمین می شود که نامش «شهر خداست». مسلمان و غیر مسلمان هم فرقی نمی کند!

بلکه هر کس از فطرتی پاک و سرشتی نیکو برخوردار است، در زلال چشمه ی رضوی، مبهوت و سبراب می گردد.

و اما اگر بخواهیم به اصل مبحث خود برگردیم، شایسته است که در انتها، متن کامل این مصاحبه را مورد اشاره قرار دهیم: 

مدرس گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه بینالود گفت: تورهای آشناسازی برای مدیران آژانس‌های مسافرتی و تهیه و ارائه پکیج‌های گردشگری ویژه مسافر می‌تواند کمک زیادی به جذب توریست کند

سید مسعود منتجبی در گفت‌وگو با ایسنا- منطقه خراسان، اظهار کرد: بسته‌های تبلیغاتی مناسب که از سوی آژانس‌های مسافرتی تهیه و ارائه می‌شود، قطعا در ورود توریست به کشور بسیار تاثیرگذارخواهد بود، چنانکه تورهایی که با عنوان تورهای آشناسازی از سوی دفاتر خدماتی برگزار می‌شود به افزایش سفر به ایران در شرایط فعلی کمک خواهد کرد.

وی عنوان کرد: برای انتخاب مقصد سفر از سوی گردشگر، معرفی صحیح جاذبه‌ها از سوی مراکز اطلاع‌رسانی هر کشور که می‌تواند سفارتخانه و آژانس‌های مسافرتی باشد باید صورت گیرد، همچنین برنامه‌ریزی تبلیغاتی از سوی سازمان‌های ذیربط همانند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری لازم است.

مدرس گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه بینالود ادامه داد: بسته‌های سفر به ایران در دنیا مشخص و مبتنی بر حوزه‌های فرهنگی- تاریخی ایران است و شهر‌های اصفهان، شیراز، کرمان، یزد و کاشان اصلی ترین مقاصد گردشگری کشور در این حوزه تلقی می‌شوند.

وی در خصوص راهکار‌های اساسی معرفی ظرفیت‌های گردشگری کشور، تصریح کرد: اطلاع رسانی مناسب و گسترده و معرفی زمینه‌های جدید سفر همانند ظرفیت‌ها در بخش اکوتوریسم، گردشگری سلامت و کویر نوردی می‌تواند در افزایش توریست موثر باشد.

منتجبی با توجه به نوسانات ارزی در ایران خاطرنشان کرد: ایران جزو مقاصد ارزان قیمت سفر در دنیاست و این امر زمینه و فاکتور مناسبی برای انتخاب از سوی گردشگران است، تنها مشکلی که وجود دارد این است که کارت‌های بین المللی در کشور قابل استفاده نیست و در حال حاضر بانک ملی شبکه‌هایی تدارک دیده است که گردشگران بتوانند از کارت‌های اعتباری داخلی استفاده کنند.

وی با اشاره به بحث صدور ویزا خاطرنشان کرد: در مورد صدور ویزا مانعی وجود ندارد و صدور ویزا برای برخی از کشورها می‌تواند به صورت ویزای فردوگاهی در فرودگاه‌های اصلی کشور انجام شود.

منتجبی افزود: باتوجه به اینکه تبلیغات منفی علیه جمهوری اسلامی صورت می‌گیرد و این تبلیغات در حوزه گردشگری بسیار تاثیر‌گذار است و این امر می‌تواند به عنوان عاملی منفی در گردشگری تلقی شود، عملکرد مناسب و اطلاع رسانی از طریق پکیج‌های مناسب می‌تواند زمینه را برای ورود گردشگران خارجی فراهم کند.