پروفسور «علی پارسا» متخصص شهرسازی ومدیریت شهری واستاد دانشگاه سالفورد انگلستان در شهر منچستر است. چندی پیش در فرصتی که او به مشهد آمده بود با وی درباره معماری و شهرسازی شهر مشهد و به ویژه بافت پیرامونی حرم مطهربه گفت و گو نشستیم . یکی از مهم ترین نکاتی که او بر آن تاکید داشت حفظ دالان های دید در خیابان های منتهی به حرم مطهر بود. مشروح این گفت و گو را بخوانید. ارزیابی شما به عنوان یک معمار و یک صاحب نظر در این حوزه، درباره وضعیت شهرسازی و معماری بافت پیرامون حرم مطهر رضوی چیست ؟ حرم در شهر مشهد نقش معنوی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دارد. مناطق اطراف حرم فرسوده بود و نیاز به بازسازی داشت که از 40-50 سال قبل تاکنون برنامه های مشخصی برای بازسازی وجود داشته است. باید بگویم برخی برنامه ها خوب و اجرای برخی برنامه ها هم عجولانه بوده است . چه مواردی خوب و چه مواردی عجولانه بوده است ؟... به نظر من بردن خودرو ها به سطح زیرین حلقه اطراف حرم مطهر از اقدامات مثبت به شمار می رود چون این اقدام باعث شده فضایی درسطح خیابان به وجود آید که مردم بتوانند با قدم زدن، مسیر های منتهی به حرم مطهر را پیاده طی کنند . اما این که بسیاری از ساختمان های تاریخی قابل نگهداری مانند کاروان سراها مدرسه ها و برخی خانه های قدیمی تخریب شده اقدامی عجولانه بوده است چون که با مقداری هزینه وتعمیرات آثار تاریخی می توانست به زیبایی این محدوده کمک کند و باید آن ها را حفظ می کردند. من نمی گویم نباید بازسازی انجام شود و همه بافت ها حفظ شود بلکه باید ساختمان های دارای ارزش حفظ می شدند.آیا بعد از بازسازی، معماری و شهرسازی متناسب با این محدوده اطراف حرم مطهر ایجاد شد؟ یا بلبشویی ازمعماری و شهرسازی به وجود آمد ؟پاسخ دادن به این سوال مشکل است و باید به موضوع از لحاظ تاریخی نگاه کنیم. حرم موقعی که به وجود آمد در هر دوره مردم و دستگاه حاکمیتی بخشی به این محدوده اضافه کرده اند. این بافت ها هم با گسترش ارگانیک به وجود آمده واگرچه شکل وطرح این ساختمان ها مثل هم نبوده است ولی به دلیل این که به صورت طبیعی رشد و گسترش داشته، خوب بوده است .یعنی شما فکر می کنید اکنون نظم طبیعی بافت را برهم زده اند ؟بله! فکر می کنم اکنون مقداری اختلال به وجود آمده است که به نظر می رسد این از سر دلسوزی است چرا که تصور می کنند می توانند این وضعیت را برای همیشه درست کنند. اما این شرایط قابل پذیرش نیست و باید در برنامه هایشان انعطاف پذیری وجود داشته باشد تا اثرات مثبت و منفی را بررسی کنند و در مراحل بعدی این اشتباه را تکرار نکنند و این به نظر می رسد در طرح هایی که در گذشته انجام شده و اکنون در حال انجام است رعایت و انجام نمی شود.به نظر شما آیا باید ساختارهای خیابان های منتهی به حرم از معماری حرم مطهر تبعیت کند یا نه ؟بله من فکر می کنم! البته همه مناطق شهر نمی تواند به سبک حرم مطهر باشد و خوب است که محدوده ای مشخص را مانند حرم مطهر درست کنیم و از آن به بعد وضعیت شهر متناسب با معماری وشرایط امروزباشد و ماهم آثاری را برای نسل های آینده از خود برجا بگذاریم. من فکر می کنم سیاست تمرکز هتل ها در یک محدوده سیاست درستی است و چون این سیاست باعث کاهش ترافیک در دیگر نقاط شهر خواهد شد و البته چاره ای نداریم جز این که ساختمان ها را با تراکم بیشتر بسازیم .من تاکید می کنم که باید برنامه ریزی های استراتژیک داشته باشیم. در شهر های دیگر دنیا وقتی این چنین مکانی یا ساختمان معروفی دارند دالان های استراتژیک به وجود می آورند که این ساختمان را از هر طرف شهر ببینند. در مشهد هم گنبد و بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) را داریم که باید ازاین دالان ها دیده شود هرچند غیر ممکن است که دریک شهر 3 میلیونی از همه جا گنبد دیده شود اما این دید از 4 تا 5 خیابان اصلی باید حفظ و در دراز مدت باید برنامه ریزی شود که حتی 50 تا 100 سال دیگر هم اگر ساخت و ساز می شود مانع این دید نباشد .در شهر لندن که گنبد معروفی به نام «سنت هول» دارد تحقیقاتی برای چگونگی حفظ این دالان ها انجام شد تا دید استراتژیک گنبد سنت هول حفظ شود و البته بعد از این محدوده دید ساختمان های تا 80 طبقه را هم می سازند اما ساختمان های 80 طبقه جلوی دید را نمی گیرند.فکر می کنید اگر حرم مطهر در اروپا بود آن ها برای حفظ معماری اطراف و جایگاه معنوی آن چه می کردند؟شهر فلورانس نمونه ای است که این موارد رعایت شده است و این شهر چند گنبد معروف دارد که از برخی نقاط استراتژیک قابل مشاهده است و برای حفظ این دید قوانین شهرسازی برای آن ها تعریف و رعایت شده است .هم چنین در شهر فلورانس محدوده ای وجود دارد که داخل آن محدوده نمی توانند ساختمان های بلند بسازند ولی خارج از آن محدوده بلند مرتبه سازی مانعی ندارد.اما فکر می کنم در مشهد تاحدودی در ساختمان های بلندی که ساخته می شود به این موضوع توجه نمی شود.خراسان رضوی - مورخ دوشنبه 1391/04/05 شماره انتشار 18151 نویسنده: محمد علی علی نژاد