وضعیت رو به افول جایگاه زبان فارسی در دیپلماسی فرهنگی

مدیرکل توسعه همکاری‌های دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، هدف از برپایی اجلاس «گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، زبان فارسی میراث معنوی مشترک» در شهر نیشابور را گفت‌وگو برای یافتن فرصت و ظرفیت‌های همکاری‌های علمی، آموزشی و فرهنگی در حوزه زبان فارسی است.

به گزارش ایسنا، محمدعلی ربانی در این باره توضیح داد: یکی از مسائلی که امروزه در عرصه‌های بین‌المللی به‌ویژه در منطقه با آن مواجه شده، وضعیت رو به افول جایگاه زبان فارسی و کارکردهای آن در دیپلماسی فرهنگی کشورمان با دیگر جوامع است. زبان فارسی همواره یک مزیت تأثیرگذار فرهنگی ایرانیان به شمار می‌آمده و سهم و نقش عمده‌ای در ارتباطات دینی فرهنگی و همچنین معرفی و گسترش ارزش‌های دینی فرهنگی ایرانیان به دیگر جوامع برعهده داشته است.

او ادامه داد: اکنون این مزیت و سرمایه بزرگ فرهنگی ایرانیان به دلایلی از کارکردها و نقش مهم خود بازمانده است و در وضعیت و شرایط مناسبی به سر نمی‌برد. از دیگر سوی علی‌رغم اینکه نهادها و مراکز دانشگاهی و آموزشی زبان فارسی در ایران و دیگر کشورها بیشترین و مهم‌ترین سهم را در حفظ و ارتقا زبان و ادبیات فارسی برعهده دارند؛ اما به دلیل عدم ارتباط بین این ظرفیت‌ها به‌ویژه مراکز دانشگاهی و آموزشی ایرانی فعال در حوزه زبان فارسی با نهادها و بخش‌های زبان فارسی، این ظرفیت تأثیرگذار نیز توانایی و امکان مناسبی را تاکنون برای رفع مشکلات و چالش‌هایی که زبان فارسی در جهان به‌ویژه در آسیا با آن مواجه است، نیافته. 

ربانی درباره اهداف برگزاری این اجلاس، بیان کرد: یکی از حوزه‌های مهمی که ضرورتاً می‌باید سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نقش قرارگاهی خود را برعهده گیرد واسطه‌گری جهت شبکه‌سازی و تعاملات پایدار از همکاری میان نهادهای علمی دانشگاهی به‌ویژه دانشگاه‌های کشورمان با دپارتمان‌ها و مراکز زبان فارسی در سایر کشورها به‌ویژه در منطقه آسیا است. یقیناً یکی از سازوکارهای پی‌ریزی این ارتباطات و همکاری‌های علمی فرهنگی میان مراکز زبان فارسی آسیایی، فراهم‌کردن فرصت‌های گفت‌وگو برای ایجاد هم فهمی، همسویی و شکل‌گیری فرصت‌های همکاری است. 

او هدف از برپایی اجلاس مدیران مراکز دانشگاهی و دپارتمان‌های زبان فارسی دانشگاه‌های ایران و سایر کشورهای آسیایی را گفت‌وگو برای یافتن فرصت و ظرفیت‌های همکاری‌های علمی، آموزشی و فرهنگی در حوزه زبان فارسی دانست و گفت: در این اجلاس طرحی تحت عنوان طرح دانشگاه‌های معین ایرانی و دانشگاه‌های همکار آسیایی ارائه خواهد شد تا بر اساس آن دانشگاه‌های ایرانی فعال در حوزه آموزش زبان فارسی هر یک‌چند دپارتمان و مراکز آموزش زبان فارسی کشورهای آسیایی را تحت پوشش قرار خواهند داد تا بتوانند از طریق ساماندهی مجموعه‌ای از همکاری‌های علمی آموزشی و فرهنگی گام مؤثری در حفظ و ارتقای زبان فارسی به‌عنوان میراث معنوی مشترک منطقه آسیا بردارند. مضاف بر اینکه می‌خواهیم این شبکه دانشگاهی فعال در حوزه زبان فارسی را نیز در دیپلماسی فرهنگی و ایجاد هژمونی با تصویرسازی فرهنگی از طریق تعاملات متمرکز بر آموزش زبان فارسی فعال‌تر کرد.

مدیرکل توسعه همکاری‌های دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره انتخاب شهر نیشابور برای برگزاری اجلاس «گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، زبان فارسی میراث معنوی مشترک» توضیح داد: نیشابور یکی از پایگاه‌های مهم تاریخی فرهنگی ایران به شمار می‌آید و در طول تاریخ‌گذشته سهم مهمی در توسعه و تکامل شعر و ادب فارسی برعهده داشته است. 

ربانی ادامه داد: برخی از مفاخر و شاعران برجسته و جهانی ایران همانند خیام، عطار و غزالی برخاسته از این سرزمین بوده‌اند و سفر به این شهر فرهنگی تاریخی آرزوی بسیاری از علاقه‌مندان به ایران است. مضاف بر اینکه دانشگاه نیشابور همانند دیگر مراکز دانشگاهی خراسان از ظرفیت‌ها و فرصت‌های مناسبی جهت همکاری‌های علمی و آموزشی و همچنین میزبانی در حوزه زبان فارسی برخوردار است. 

او درباره همکاری دانشگاه‌های کشور در برگزاری این رویداد بین‌المللی، ابراز کرد: بنا شده است مجمع آسیایی همکاری‌های علمی فرهنگی زبان فارسی با مشارکت مجموعه‌ای از دانشگاه‌های ایرانی و دیگر کشورهای آسیایی راه‌اندازی و دبیرخانه آن به‌صورت دوره‌ای در دانشگاه‌ها فعال شود.

مدیرکل توسعه همکاری‌های دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره انتخاب میهمانان خارجی برای حضور در اجلاس نیشابور، بیان کرد: ازآنجاکه هدف از برپایی این اجلاس حضور عناصر تصمیم‌گیر و مسئول در حوزه زبان فارسی است؛ لذا افرادی دعوت شده‌اند که به نمایندگی از مراکز دانشگاهی خود بتوانند در خصوص همکاری‌هایی که منجر به تقویت زبان فارسی شود، در خصوص همکاری‌های لازم توافق کنند.

ربانی همچنین گفت: باتوجه‌به اینکه زبان فارسی بیش از هرجایی دیگر در آسیا عامل همگرایی و پیوندهای تاریخی به شمار می‌آید و بخش عمده از دپارتمان‌های زبان فارسی در این منطقه قرار دارد؛ لذا تمرکز این دور از اجلاس بر مسئولین مراکز و دپارتمان‌های زبان فارسی دانشگاه‌های آسیایی بوده است. ازاین‌رو تاکنون ۲۲ نفر از کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش، قزاقستان، ازبکستان، گرجستان، ترکیه، قرقیزستان، اندونزی، مالزی، فیلیپین، تایلند و همچنین دو کشور عراق و لبنان دعوت شده‌اند. نمایندگان بیش از بیست دانشگاه ایرانی نیز در این دور از اجلاس شرکت می‌نمایند.

او همچنین درباره تأسیس مجمع آسیایی همکاری‌های علمی فرهنگی زبان و ادبیات فارسی در جریان برگزاری اجلاس نیشابور، اظهار کرد: این مجمع باهدف ساماندهی نظام تعاملات شبکه‌ای و مستمر مراکز دانشگاهی ایران و آسیا راه‌اندازی خواهد شد. ازآنجاکه اجرایی‌سازی و پیگیری همکاری‌های علمی آموزشی و فرهنگی مراکز دانشگاهی فعال در حوزه زبان فارسی در ایران و سایر کشورهای آسیایی مستلزم پیش‌بینی ساختارهایی است که بتواند ارتباط و همکاری مستمر را بین اعضاء شبکه فراهم کند طبیعتاً تأسیس مجمع و دبیرخانه آن می‌تواند امکان اجرایی‌سازی توافقات، ساماندهی همکاری‌های علمی، فرهنگی و آموزشی و همچنین مشارکت آنان در پروژه‌ها و برنامه‌های علمی فرهنگی در حوزه زبان فارسی را فراهم سازد.

مدیرکل توسعه همکاری‌های دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا این اجلاس، در سال‌های آینده نیز برگزار خواهد شد، گفت: بله اصولاً هدف اصلی از اجلاس و تأسیس مجمع استمراربخشی و پایدارکردن همکاری‌ها میان مراکز دانشگاهی ایرانی و سایر کشورهای آسیایی است. ازاین‌رو، علاوه بر اجلاس‌های سالانه منطقه‌ای، نشست‌های دوره‌ای در سه حوزه شبه‌قاره، آسیا جنوب شرقی، آسیا مرکزی و قفقاز و غرب آسیا نیز برگزار خواهد شد. علاوه بر مجمع آسیایی، دبیرخانه‌های چهار حوزه جغرافیایی آسیا با مشارکت مراکز دانشگاهی ایرانی و این مناطق نیز راه‌اندازی و همکاری‌های علمی آموزشی در این دبیرخانه‌ها ساماندهی و پیگیری خواهد شد.

ربانی درباره بهره‌برداری از نتایج این اجلاس در دانشگاه‌های کشور، توضیح داد: اصولاً هدف از برپایی این اجلاس، همایش و ارائه مقاله و مباحث نظری نیست؛ بلکه با رویکردهای اجرایی و عملیاتی برای جلب مشارکت ظرفیت‌های دانشگاهی ایران و آسیا برای حل مسئله زبان فارسی در این کشورها طراحی شده است؛ لذا تمرکز اجلاس بر ظرفیت‌شناسی، توافق جهت همکاری و پیگیری سازوکارهای مناسب برای اجرایی‌سازی این توافقات و همکاری‌هاست. ازاین‌رو برپایی این اجلاس پی‌ریزی توافقات اجرایی و همکاری میان دانشگاه‌های ایران با مراکز دانشگاهی سایر کشورهای آسیایی در حوزه زبان فارسی است. این توافقات باید با رویکردهای آموزشی، پژوهشی و فرهنگی منجر به شکل‌گیری مجموعه‌ای از همکاری‌ها شود که هر یک از دانشگاه‌های عضو مجمع در اجرایی‌سازی آن سهیم خواهند بود.

اجلاس «گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، زبان فارسی میراث معنوی مشترک» به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ۱۴ و ۱۵ مهرماه سال جاری در دانشگاه نیشابور برگزار می‌شود.

خبر تکمیلی:

اجلاس نیشابور؛ زبان فارسی دریچه‌ای برای برقراری وحدت فرهنگی در آسیا است

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در استان خراسان رضوی، با تأکید بر اهمیت برپایی اجلاس «گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی» در ترویج زبان فارسی به عنوان میراث مشترک فرهنگی کشورهای آسیایی گفت: زبان فارسی می‌تواند به عنوان جلوه‌ای از توانمندی‌های فرهنگی و تمدنی ایران در سطح جهانی شناخته شود؛ به کمک این زبان قادر به ایجاد پایه‌های محکمی برای همدلی و همکاری میان ملت‌های مختلف خواهیم شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام علی باقری گفت: اجلاس «گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، زبان فارسی میراث معنوی مشترک» در همکاری مشترک سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با  دانشگاه‌های نیشابور و فردوسی برگزار خواهد شد؛ اجلاسی که میزبانی روسای دپارتمان‌های زبان فارسی از سراسر کشورهای آسیایی را برعهده دارد.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در استان خراسان رضوی، ادامه داد: این اجلاس فرصت بی‌نظیری برای تقویت شبکه‌های دانشگاهی،  تبادل تجربیات و شیوه‌های نوین تدریس زبان فارسی در سطح بین‌المللی ایجاد می‌کند. این اقدام می‌تواند به الگو و محرکی برای سایر دانشگاه‌های منطقه،  در زمینه تدریس و مطالعه گسترده‌تر زبان فارسی هم تبدیل شود.  مشترکات فرهنگی و تاریخی که ملت‌های آسیایی را به یکدیگر پیوند می‌دهد و زبان فارسی به عنوان یکی از اصلی‌ترین این مشترکات، می‌تواند بستری برای تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی میان این کشورها فراهم سازد.

باقری درباره کارکرد زبان فارسی در دستیابی کشور به دیپلماسی فرهنگی گفت: ادبیات فارسی و هنر ایرانی را می‌توان به عنوان نقطه آغازین تعاملات فرهنگی و همکاری‌های گسترده‌تر منطقه‌ای مورد استفاده قرار داد. با استفاده از این ظرفیت، می‌توانیم ملت‌های منطقه را به یکدیگر نزدیک‌تر کنیم و زمینه‌های همدلی و یگانگی بیشتری ایجاد کنیم.

او با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب در خصوص ضرورت گسترش زبان فارسی به عنوان زبان علم، افزود: زبان فارسی به‌طور تاریخی، نقشی کلیدی در انتقال معارف اسلامی و علوم داشته است. با تداوم این روند و تلاش در جهت مدرن‌سازی آموزش و پژوهش‌های مربوط به زبان و ادبیات فارسی،  زبان فارسی را می‌توان مجدد به عنوان زبانی برجسته در حوزه‌های علمی جهانی مطرح کرد.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در استان خراسان رضوی، درباره تاثیر زبان فارسی بر مباحث اقتصادی نیز گفت: با افزایش تعداد افراد آشنا به زبان فارسی در سطح بین‌المللی، محصولات و خدمات ایرانی به شکل بهتری معرفی می‌شود، این اتفاق می‌تواند به افزایش صادرات و تعاملات اقتصادی یاری برساند. توسعه بازارهای بین‌المللی برای عرضه محصولات فرهنگی و صنعتی ایران، نیازمند وجود مصرف‌کنندگان و همکارانی است که بتوانند با فرهنگ و زبان ما ارتباط عمیق‌تری برقرار کنند.

زبان فارسی، مسیری مطمئن برای تقویت قدرت نرم ایران

این متولی فرهنگی  با اشاره به سابقه حضور و نفوذ زبان فارسی در مناطق مختلفی از آسیا و آفریقا ادامه داد: زبان فارسی در دوره‌های مختلف تاریخی، به عنوان پل ارتباطی میان ملت‌ها عمل کرده  و در بسیاری از مراکز علمی و فرهنگی به کار گرفته شده است. آنچنان که این زبان علاوه بر نقش محوری در تولید و انتقال علم و دانش، جایگاهی بنیادین در فرهنگ اسلامی و ادبیات عرفانی داشته است.

باقری گفت: همان‌طور که اشاره شد زبان فارسی به‌طور سنتی نه تنها در زمینه ادبیات بلکه در علوم و معارف نیز نقشی بسزا داشته است. آثار علمی و ادبی فارسی، از دیرباز به عنوان منابع مرجع در مطالعات اسلامی و شرقی شناخته شده‌اند و این روند باید با تحقیق و نوآوری‌های بیشتر در عصر مدرن، تقویت شود.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در استان خراسان رضوی، با تأکید بر ضرورت حفظ و تقویت نقش تاریخی زبان فارسی، افزود: یکی از مسیرهای موثر برای تقویت قدرت نرم ایران، بهره‌برداری از میراث زبانی و فرهنگی ‌مان است. زبان فارسی می‌تواند به عنوان جلوه‌ای از توانمندی‌های فرهنگی و تمدنی ایران در سطح جهانی شناخته شود. این زبان قادر است پایه‌های محکمی برای همدلی و همکاری میان ملت‌های مختلف ایجاد کند.

او درباره ضرورتی که در به روزرسانی روش‌های تدریس و معرفی زبان فارسی در دانشگاه‌های خارجی وجود دارد گفت: برای جذب بیشتر علاقه‌مندان به یادگیری زبان فارسی، باید به روش‌های مدرن و جذاب در تدریس و معرفی این زبان توجه کرد. این امر مستلزم حمایت ‌هایی همه جانبه از دیگر نهادهای علمی و فرهنگی است.

باقری با اشاره به  به قدرت فرهنگی ایران در دوره‌های تاریخی مختلف گفت: قدرت نرم ایران به واسطه زبان و فرهنگ کهن آن در طول تاریخ همواره محوری بوده است. ما باید این سرمایه تاریخی را حفظ و تقویت کنیم تا بتوانیم در منطقه و جهان به عنوان یک قدرت نرم پویا و تأثیرگذار حضور داشته باشیم.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در استان خراسان رضوی، همچنین به تقویت همکاری‌های بین المللی در حوزه زبان فارسی پرداخت و گفت: در حال حاضر، بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول هستند و این نشان دهنده اهمیت و جذابیت این زبان است. ما باید با فراهم‌کردن منابع و ابزارهای نوین، این روند رو به رشد را حمایت و تقویت کنیم.

باقری ضمن اشاره به پیش‌بینی‌ خود از آینده روشنی که با برپایی چنین اجلاسی می‌توان متصور شد افزود: این میراث فرهنگی گرانبها می‌تواند با تلاش و همکاری جمعی ما، به یکی از عوامل تعیین کننده در ارتباطات فرهنگی و اقتصادی در سطح جهانی بدل شود. با حفظ همبستگی و تداوم روابط فرهنگی، می‌توانیم زبان و فرهنگ فارسی را به یکی از ابزارهای اصلی دیپلماسی فرهنگی ایران بدل کنیم.

این متولی فرهنگی خطاب به مسئولان فرهنگی و اجتماعی،  از آنان خواستار همکاری بیشتری در جهت ترویج و ارتقای جایگاه زبان فارسی در جهان شد و گفت:  این امر نیازمند تلاش،  همت جمعی و استفاده از تجربه‌های گذشتگان در جهت بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود است.