تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و کتابخانه ملی (کتابخانه علی‌شیر نوایی) ازبکستان، در تاشکند امضا شد. 

به گزارش آستان نیوز، مراسم انعقاد این تفاهم‌نامه با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و «امیدا تشابایوا»، مدیر کتابخانه ملی ازبکستان و جمعی از اندیشمندان و کارشناسان این کشور، پنجشنبه، یکم خرداد ماه ۱۴۰۴ (۲۲ می ۲۰۲۵)، در محل این کتابخانه ملی در تاشکند، برگزار شد. هم‌زمان، این رویداد به‌صورت زنده در بستر مجازی نیز پخش شد. 

امضای این تفاهم‌نامه مشترک، با تأکید بر نقش مهم فعالیت‌های اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای در توسعه آموزش، علم و فرهنگ، با درنظرگرفتن اهمیت همکاری متقابل در توسعه حوزه کتابداری و با ابراز علاقه متقابل در گسترش و تعمیق همکاری عادلانه در حوزه کتابداری، علم و فرهنگ، انجام شد که به مدت سه سال، دارای اعتبار است. 

لزوم گسترش همکاری‌ میان کتابخانه‌های منطقه

رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در مراسم امضای این تفاهم‌نامه، با ابراز خرسندی از حضور در ازبکستان، کشوری بافرهنگ و تمدن و در مسیر جاده ابریشم که سرزمین دانشمندانی همچون امیرعلی شیر نوایی است، به بازدید خود از کتابخانه ملی این کشور در روز گذشته، اشاره کرد. 

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید جلال حسینی، افزود: کتابخانه ملی ازبکستان، کتابخانه پیشرفته‌ای است و کتابداران متخصصی در آن، درحال‌خدمت، هستند. 

وی در ادامه، به تاریخ و تمدن چندهزارساله ایران و اندیشمندان و شاعران برجسته آن همچون عطار، سعدی و حافظ اشاره و بیان کرد: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیز قدمتی کهن دارد و آثاری از قرون اولیه اسلامی تا کنون، در آن، نگهداری می‌شود. 

حسینی ضمن تقدیر از مسئولان ازبکستان، کشور دوست و برادر ایران که زمینه برقراری این ارتباط و مناسبات فرهنگی را فراهم کردند، گفت: انعقاد این تفاهم‌نامه، نویدبخش آینده‌ای بسیار روشن است و موجب ایجاد تمدن نوین بزرگ اسلامی، می‌‌شود. 

وی با اشاره به منتخبی از منابع و خدمات کتابخانه رضوی، ابراز امیدواری کرد، در سال‌های آینده، شاهد انعقاد تفاهم‌نامه با کتابخانه‌های سایر کشورهای منطقه همچون تاجیکستان و قرقیزستان نیز باشیم و کتابخانه‌های این کشورها نیز به ما بپیوندند و بتوانیم کتابخانه‌های مهم منطقه را، احیا کنیم. 

امیدا تشابایوا، مدیر کتابخانه ملی ازبکستان نیز در این مراسم، از حضور تیم اعزامی از سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در این کتابخانه و آغاز همکاری مشترک با کتابخانه این آستان مقدس، تقدیر و تشکر کرد. 

معرفی زمینه‌های همکاری مشترک

این دو کتابخانه ایران و ازبکستان، بر اساس قوانین ملی کشورهای خود و مفاد این تفاهم‌نامه، همکاری در زمینه‌های مدیریت کتابخانه‌ای را تسهیل خواهند کرد.

همچنین به‌منظور توسعه بیشتر روابط بین دو کتابخانه، طرفین در زمینه‌های مختلف و بر پایه اصول احترام متقابل و حفظ منافع مشترک، تبادل فرهنگی و تخصصی را، ترویج خواهند داد. 

از جمله این زمینه‌های همکاری می‌توان به مواردی اعم از «تحقیق و فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی، کتاب‌های نایاب و قدیمی و تبادل اطلاعات درباره روش‌های نگهداری آن‌ها»، «تبادل کتاب‌ها، نشریات، کاتالوگ‌ها، انتشارات و سایر منابع کتابخانه‌ای و سوابق قابل تبادل مطابق با قوانین ملی دو کشور»، اشاره کرد. 

همچنین می‌توان از «تبادل تجربیات و دستاوردهای علمی - تخصصی مرتبط با نوع فعالیت طرفین (افزایش مجموعه‌ها، حفاظت، نگهداری و اتوماسیون فرایندهای خدماتی و...) و تبادل کتابچه‌ها و کتابشناسی‌های تدوین‌شده توسط متخصصان طرفین»، نام برد. 

«تهیه و تنظیم پایگاه‌های داده کتابشناسی مستمر درباره قلمرو جمهوری ازبکستان و ایران و تبادل این اطلاعات»، «توسعه و اجرای پروژه‌های مشترک به‌منظور ایجاد فضای اطلاعاتی و فرهنگی»، «برگزاری دوره‌های آموزشی و بازآموزی برای متخصصان بر اساس علاقه‌مندی‌های طرفین» و «برپایی نمایشگاه‌های مجازی درباره دو کتابخانه»، از دیگر زمینه‌های این همکاری مشترک، است. 

«تبادل تجربه در زمینه برگزاری مشترک نشست‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها، دوره‌ها و استفاده از فناوری‌ها و دستاوردهای علمی جدید در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی» و «انجام تحقیقات علمی، انتشار مشترک و سایر ابتکارات باهدف ایجاد بستر مشترک برای اطلاعات و فرهنگ»، از جمله محورهای همکاری، میان این دو کتابخانه است. 

گفتنی است، این تفاهم‌نامه در حاشیه سفر هیئت اعزامی از سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به ازبکستان و بازدید از مراکز علمی و فرهنگی این کشور، به سرپرستی حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جلال حسینی، با همراهی دکتر منصوری، کارشناس نسخه‌شناسی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس و دکتر ابراهیم داوودی، مدیر امور بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، منعقد شد.

خبر تکمیلی اول:

آمادگی دانشگاه بین المللی امام رضا(ع) برای ارائه خدمات آموزشی به دانشجویان ازبکستانی

دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)، آماده ارائه خدمات آموزشی در حوزه زبان فارسی و علم اطلاعات و دانش شناسی و نسخ خطی، به دانشجویان ازبکستانی است.

به گزارش آستان‌نیوز، دکتر ابراهیم داودی، مدیر امور بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)، در دیدار با خانم امیدا، رئیس کتابخانه ملی ازبکستان در تاشکند، اعلام کرد: یکی از نخستین رشته‌هایی که در این دانشگاه تأسیس شد، رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی بود.

هدف از راه‌اندازی این رشته، تأمین نیروی انسانی متخصص برای کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و دیگر علاقه‌مندان به تحصیل در این حوزه، بوده است.

وی افزود: پس از آن، رشته نسخه‌شناسی نیز در این دانشگاه راه‌اندازی شد. در صورت وجود تقاضا از سوی کتابخانه ملی ازبکستان برای معرفی دانشجو یا اعطای بورس به دانشجویان (اعم از دانشجویان آزاد یا کارکنان این نهاد)، امکان رایزنی با وزارت علوم جمهوری اسلامی ایران، به‌منظور جذب دانشجوی بین‌المللی در این رشته‌ها وجود دارد.

دکتر داودی همچنین با اشاره به وجود منابع متعدد فارسی در کتابخانه ملی ازبکستان، پیشنهاد داد مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع) با برگزاری دوره‌های حضوری یا برخط، به‌ویژه با رویکرد آموزش خواندن متون کهن، در تقویت زبان فارسی کارکنان این کتابخانه نقش‌آفرینی کند.

در ادامه، رئیس کتابخانه ملی ازبکستان ضمن قدردانی از این پیشنهادات، ابراز امیدواری کرد، هر چه زودتر، این اقدامات عملی شود.

خبر تکمیلی دوم: 

در بازدید هیئت سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی از موزه تاریخ تاشکند انجام شد: بررسی ظرفیت‌های همکاری‌های‌ مشترک میان موزه رضوی و موزه ملی ازبکستان - مورخ دوم خرداد ۱۴۰۴

در بازدید هیئت سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی از موزه ملی ازبکستان(موزه تاریخ تاشکند)، ظرفیت‌های همکاری‌های مشترک موزه‌ای میان این دو مجموعه، بررسی شد.

به گزارش گنجینه رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و هیئت همراه در ادامه سفر به ازبکستان و بازدید از مراکز علمی و فرهنگی این کشور، پنجشنبه، یکم خردادماه ۱۴۰۴، مهمان موزه تاریخ تاشکند شدند و با خانم «جَنت»، رئیس این موزه، دیدار و گفت‌وگو کردند. 

در این دیدار، حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی با تبیین ظرفیت‌های همکاری‌های مشترک بین آستان قدس رضوی و موزه ملی تاریخ ازبکستان، پیشنهاد برپایی نمایشگاه «جاده ابریشم» را با همکاری این موزه تاشکند، ارائه کرد.

وی ادامه داد: با برپایی چنین نمایشگاهی می‌توان بر پیوندهای تاریخی و عمیق میان دو سرزمین ایران و ازبکستان تأکید کرد و آحاد مردم نیز با این پیشینه تاریخی، آشنا می‌شوند. 

همچنین در این دیدار، پیش‌نویس تفاهم‌نامه همکاری‌های موزه‌ای بین دو مجموعه، ارائه و مورد گفت‌وگو و تبادل نظر قرار گرفت.

در ادامه نیز، هدایایی شامل تصاویر نسخه‌های خطی «الحشایش دیسقوریدوس»، «تقویم الصحه» ابن بطلان و «محیطیه» غیاث‌الدین جمشید کاشانی، توسط هیئت اعزامی از سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به رئیس موزه ملی تاریخ ازبکستان اعطا شد. وی نیز مولاژهایی از برخی اشیای موزه‌ای و‌ شناخت‌نامه این موزه تاشکند را به هیئت حاضر، تقدیم کرد.

در پایان این دیدار، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و هیئت همراه، از بخش‌های مختلف موزه تاریخ تاشکند، بازدید کردند.

گفتنی است، موزه ملی تاریخ ازبکستان در سال ۱۹۴۳ میلادی در سه طبقه تأسیس شده است و در آن، ۳۵۰ هزار شیء تاریخی از دوران پیش از تاریخ تا قرن بیستم میلادی، گردآوری شده است. تالارهای این موزه نیز شامل بخش کوشان‌ها، بوداییان و سغدیان در دوره پیش از اسلامی و بخش‌های سامانیان، غزنویان، قراخانیان، ایلخانان، تیموریان، ازبکان و خانات بخارا، می‌شود.

گلایه ی فرهیخت:

به نام خدا، همین ابتدا قبل از هر گلایه ای، به رسم خوب امام مهربانی ها، بر خود لازم می دانیم به سهم خود، جمیع مساعی مسئولان سازمان معظم کتابخانه ها، موزه ها و اسناد آستان قدس رضوی را در جهت توسعه ی دیپلماسی فرهنگی و ادبی خصوصاً با کشورهای همسایه بویژه ازبکستان  ارج نهیم.

بدسلیقگی در مستندسازی و تصویرگری

همان طور که از تیتر این بخش مشهود است، محور این نوشتار از گلایه ی فرهیخت، اصلاً موضوعی مرتبط با متن سفر هیئت خراسانی به ازبکستان نیست، بلکه مربوط به حاشیه ی این سفر و به عبارت بهتر، بحث بدسلیقگی در مستندسازی می شود. 

حاشیه ای که البته امروزه، دست کمی از عیار متن و محتوا ندارد و لذا موضوعی معتنابه و قابل اعتناست. مبحثی که با حوزه ی مستندسازی و فعالیت هنری و رسانه ای این رخداد یعنی تهیه ی گزارش تصویری و ویدئویی ارتباط دارد.

نکته ای که علی الظاهر، چه بسا کوچک و پیش پا افتاده دیده شود و حتی شاید برخی از خوانندگان ما، با خود بگویند که مگر کیفیت و کمیت مستندسازی یک رخداد برون مرزی مثلاً چگونگی تهیه ی عکس و فیلم از دیدارها و ملاقات های یک هیئت فرهنگی و از همه مهمتر، سپس بازتاب شایسته ی آنها در رسانه های داخلی و خارجی، چقدر اهمیت دارد که شما نگران آن شده اید و برایش یک گلایه ی فرهیخت مجزا می نگارید؟

ناگفته پیداست پاسخ این سئوال، به چگونگی نوع نگاه ما به ضرورت ارتباط دو سویه - این نیاز اولیه ی ابناء بشر - برمی گردد. 

از بشر کهن گرفته که از دیرباز، آتش و دود، ابزار مؤثرش برای ارتباط گیری و ارتباط دهی بود تا بشر امروزی که در حد بعضاً افراط گرایانه، از جدیدترین ابزارهای خلاقانه ی اطلاعاتی و ارتباطی بهره می برد و حتی صورت و سیرت روایت ها را هم عوض می کند. ظالم را، مظلوم جلوه می دهد، شخص خادم را به جای آدم خائن جا می زند و ایضاً جای جلاد را با شهید عوض می کند.

بنابراین، مستندسازی چندرسانه ای رخدادها بویژه رویدادهای بین المللی علاوه بر بازتاب شایسته ی عمق و عیار رخداد، باعث حراست از واقعیت ها در دنیای متکثر امروزی و فناوری زده می شود. دنیایی که خدایش رسانه است و معجزه اش، مولتی مدیاست. 

به اصل بحث خود برگردیم. خودتان را جای اهالی فرهیخت بگذارید که پس از سال ها سکوت و رخوت در روابط فرهنگی میان دو کشور ایران و ازبکستان بویژه انفعال میان شهر و استان ما با تاشکند، این پایتخت کشور همسایه ی شمالی، بالاخره یک اتفاق مثبتی در حوزه ی دیپلماسی فرهنگی می افتد و با حالت ذوق زدگی، به سراغ مطالعه ی خبر و مشاهده ی تصاویر آن می روند.

(می دانید که متأسفانه کمترین بازتاب های خبری و رخدادها و تعاملات و مناسبات فی مابین دو کشور را - البته به نسبت کشورهای همسایه ی ی شرقی چون افغانستان و پاکستان، ما نسبت به ازبکستان و تاشکند داریم. به عبارت بهتر، در فقر مطلق رخداد نسبت به این کشور قرار داریم.)

اما چه می بینند؟ علی رغم گذشت چهار روز از این رویداد و با وجود این همه افراد ریز و درشت حاضر در متن و حاشیه ی هیئت در محل ملاقات - از کارشناسان سفارت و رایزنی فرهنگی گرفته تا دیگر نیروهای بومی مانند کارکنان محلی و... که می توان با یک درخواست ساده از آنان در بحث تصویربرداری کمک گرفت و معمولاً این افراد با اشتیاق می پذیرند و انجام می دهند - اما متأسفانه یک تصویر، حتی یک تصویر در ابعاد استاندارد و با کیفیت مناسب از تمامی این ملاقات ها و دیدارها در چهار - پنج خبر منتشره وجود ندارد! تا چه برسد به یک گزارش ویدئویی کوتاه!

مضافاً، اهمیت وجود مستندات و تصاویری گویا و بلکه چشم نواز و نیز ویدئوهایی مؤثر از نشست های دوجانبه و بین المللی زمانی معلوم می شود که بدانیم پس از هر رفت و آمد دیپلماتیک، غالباً مخاطبان خاص یا همان نخبگان دو  کشور، بیشترین پیگیری و رصد را برای اطلاع یابی در این خصوص دارند.

مخاطبانی که بیشتر از سایر اقشار جامعه، پیگیر بازتاب های خبری این گونه رویدادهای مؤثر و اثرگذار در حوزه ی روابط بین الملل می شوند،  

بنابراین، مشهود است که چنین بی دقتی و اهمال گری ها در بحث مستندسازی تصویری، کمترین آسیبی که می رساند، این است که عملاً لذت و حلاوت یک فعالیت خارجی و یک رخداد ارزشمند با رویکرد بین المللی را نزد افکار عمومی مخاطبان، تحت تأثیر منفی خود قرار می دهد.

اگر بخواهیم به سبک عوام مردم، گله کنیم، باید این گونه بگوییم: خدا وکیلی، خودتان قضاوت کنید. این چه وضع تهیه ی تصاویر و عکس از این سفر مهم فرهنگی و خارجی است؟ آیا تاکنون، گزارش تصویری به این نازیبایی از یک رخداد بین المللی مؤثر در حوزه ی دیپلماسی فرهنگی و ادبی آن هم مرتبط با ابرسازمان اقتصادی، علمی، فرهنگی و اجتماعی غرب آسیا یعنی «آستان قدس رضوی» دیده بودید؟

صرف نظر از این که تصاویر مذکور، گویا با تلفن همراه ضعیف یکی از همراهان هیئت گرفته و لذا از نظر نورپردازی و کادربندی و کیفیت، اصلاً مطلوب نیست، ولی آن چه که بر این مصائب هنری می افزاید، چسباندن همین تصاویر کوچک و بی کیفیت کنار هم با هدف درست کردن یک تصویر علی الظاهر زیباتر است که بیشتر از همه، آزار می دهد.

تصویری که کمی بالاتر در همین صفحه، به وضوح قابل رؤیت بوده و از نظر اندازه، در ابعاد یک تمبر نامه است!

سخن پایانی:

دلیل دیگری که مؤید این حساسیت ماست، آن است که این رویداد مهم فرهنگی میان دو کلان شهر مشهد و تاشکند، فقط و فقط در سه - چهار وبگاه خبری مرتبط با آستان قدس رضوی و در داخل ایران بازتاب یافته و جست و جوها و یافته های ما نشان می‌دهد نه هیچ متن و نه هیچ تصویری از این ملاقات ها و تفاهم نامه ها در رسانه های کشور میزبان منتشر نشده و به چشم نمی‌خورد.

می خواستیم بگوییم حتی در خود تارنمای کتابخانه ی ملی ازبکستان هم این خبرها منتشر نشده، دیدیم که متأسفانه وبگاه این کتابخانه اصلأ بالا نمی آید! به زبان روسی و ازبکی هم رسانه های خبری آن دیار را هم جستیم، متأسفانه آنجا هم خبری نبود که نبود.

ایران هم که در این کشور رایزنی فرهنگی ندارد و اگر دارد، وب سایتی ندارد. تارنمای سفارت کشورمان هم که خبر و تصویری در این زمینه منتشر نکرده و ۱۲ روز است که اصلاً به روز نشده ، لذا به فرهیخت حق بدهید که هم قدردان همین کاچی بهتر از هیچی باشد و هم از بابت این قصورات رسانه ای گلایه مند...

بگذریم... می گویند عیار آدم های بزرگ را می توان از میزان دقت و صبر و حوصله یشان در رفتارها و عادات کوچک شناخت. 

چه خوب و شایسته است مسئولان ما به همان اندازه که به انجام سفرهای خارجی مشتاقند و به نتایج دیدارها و ملاقات ها و گفت و گوهای شان با طرف های خارجی اهمیت می دهند، به موازات آن، اندکی هم به ضرورت مستندسازی حرفه ای، بهنگام و مؤثر از این رویدادها هم بیندیشند، چراکه همیشه، تصاویر، بهترین سخنگویان انگیزشی عالمند.

درود و بدرود