چکیده :  مقاله حاضر این مسئله را مورد بررسی قرار می دهد که، چگونه اروپا با توجه خاص به رهنمودهای لندفیل با دفع پسماندهای شهری تولید شده دست و پنجه نرم می کند و راههای گسترش و تاثیر آن در کشورهای مختلف، به چه صورت می باشد. استانداردها در لندفیل های اروپایی، مورد تجدید نظر قرار گرفته و با لندفیل استرالیا مقایسه شده اند. هزینه های زیست محیطی لندفیل در اروپا با گزارشات اخیر در استرالیا مقایسه گردیده و نتیجه این است که  جهت امحاء پسماندها، مجموع هزینه های لندفیل از هر گزینه جایگزین دیگر کمتر است و شایسته نیست که لندفیل بیش از این در پایه سلسه مراتب پسماند قرار داشته باشد.... مقدمه پسماند مفهومی است که مسئولین و متصدیان لندفیل آن را درک می کنند، چرا که تنها یک مکان برای آن یافت می شود. در واقع هر ماده ای زمانی که به پسماند تبدیل می شود، دیگر ارزش اقتصادی خود را از دست داده، یا استفاده دیگری ندارد و باید در مکانی قرار داده شود که بیش از این صدمه و آسیبی به سلامت انسان یا محیط زیست وارد نکند، همچنین به طوردائم و به شکلی ایمن کنترل و محصور شود. تصفیه پسماندجایگزین(AWT) می تواند طبیعت پسماند را طوری تغییر دهد که دارای خصوصیات متفاوتی گردد و نیز پتانسیل آسیب ایجاد شده بوسیله لندفیل را کاهش دهد. کاهش مقدار پسماند قابل تجزیه بیولوژیک در لندفیل می تواند پتانسیل و قابلیت آلودگی توسط شیرابه، انتشار گاز لندفیل و تا اندازه ای تأثیر بر سازگاری محل را کاهش دهد. رهنمودهای اروپایی که توســـط کمیـــسیون اروپا در سال 1999 انتشار یافت، باعث تغییرات قابل ملاحظه ای در امحاء پسماند تولیدی اروپا می شود. این رهنمود به منظور حصول اطمینان از این موضوع است که استانداردهای لندفیل اروپا به گونه ای همسان باشند تا از تلنبار کردن پسماندهای خطرناک در مکانهای دارای استاندارد پایین اجتناب گردد. اما این رهنمود همچنین هدف کاهش وزن پسماند شهری قابل تجزیه بیولوژیک در مراحل مختلف (تا 35درصد وزن ثبت شده در سال 1995) را دنبال می کند. استراتژی رهنمود مذکور علاوه بر کاهش پسماند قابل تجزیه بیولوژیک در لندفیل کاهش انتشار متان و اثر گلخانه ای ناشی از لندفیل می باشد. هر کشوری بسته به در دسترس بودن لندفیل، رویکردهای قبلی مدیریت پسماند، برنامه ریزی محلی و شرایط زمین شناسی – محیط زیستی، برای تصفیه پسماند رویکرد خاص خودش را دارد. در کشورهای مختلف رویکردهای بسیار متفاوتی برای برآوردن الزامات رهنمود لندفیل وجود دارد. در استرالیا کاهش پسماند در لندفیل به حکمی مقدس تبدیل شده و AWT به خودی خود به عنوان راهی برای بازیافت منابع از جریان پسماند تلقی می شود. لندفیل محل نهائی قرار گرفتن پسماند نیست، بلکه به نوعی پسماند را تصفیه و محصولات فرعی تولید می کند که می تواند استفاده های اختصاصی داشته باشد و مقادیر کمتری از پسماند باقی مانده را که باید دفن شوند بر جای می گذارد.AWT لندفیل را حذف نمی کند بلکه فقط حجم فضای مورد نیاز در هر یارد را کاهش می دهد. حال سئوال اینجا است، در چه شرایطی سود از هزینه، بیشتر خواهد بود؟ کشورهای مختلف چگونه به روش مدیریت پسماند برایMSW نزدیک شده اند؟ انگلستان در اتحادیه اروپا بیشترین مقدار پسماند وارد شده به لندفیل را داراست. بنابراین این کشور، یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا است که بیشترین تاثیر را از رهنمود لندفیل می پذیرد. سازمان اجرایی مدیریت پسماند انگلستان طی تدوین گزارشی اینکه چگونه بقیه کشورهای اروپایی با پسماند خود دست وپنجه نرم می کنند را بیان نموده است. در این تحقیق 10 کشور اتحادیه اروپا شامل دانمارک، فرانسه، آلمان، ایرلند، ایتالیا، هلند، اسپانیا، سوئد، انگلستان و اتریش مورد مطالعه قرار گرفتند. این گزارش همچنین به زمینه تاریخی که در آن هر کشور، استراتژی مدیریت پسماند خود را توسعه داده توجه نموده است. کشورهای اتریش، دانمارک، آلمان و هلند که در دهه های 1960 و 1970 به صورت نادرست مدیریت شده بودند، مشکلات عمده محیط زیستی دارند و این امر موجب مخالفتهای عمومی شده که سیاستمداران را به عکس العمل واداشته است. کشورهای آلمان و هلند در ارائه رهنمودهای لندفیل بسیار سودمند بوده اند. استرالیا، دانمارک، فرانسه، آلمان و سوئد سابقه طولانی در استفاده از انرژی تولید شده از تجزیه پسماندها جهت گرم کردن نواحی از کشورشان داشته اند که سطح مقبولیت عمومی بالائی داشت و این مقبولیت با بحران نفت در دهه 1970 شتاب بیشتری یافت. این کشورها برنامه های اجرایی مدیریت پسماند را با مقیاس بزرگ آغاز نموده و سیاست هائی برای خروج تدریجی مواد قابل احتراق از لندفیل اتخاذ نمودند. ممنوعیت های لندفیل برای پسماندهای قابل تجزیه بیولوژیک بعد از آن بطور تدریجی برقرار شد و در سوئد و دانمارک، سوزاندن پسماند در زباله سوزها بخشی از سیاست انرژی ملی گردید، به طوری که در میان کشورهای دارای پسماند صنعتی از قبیل هلند، دانمارک و سوئد(به علت گسترش زباله سوزی) فضای مورد نیاز برای لندفیل به کمتر از 10 در صد کاهش داده شد. اگر چه دفن پسماندهای صنعتی در لندفیل هنوز ادامه دارد، فرانسه برای دفع بیش از 50 در صد پسماند شهری خود که بیشتر در نواحی کلان شهر ها می باشد به لندفیل تکیه دارد. آلمان هنوز 35 درصد از پسماند جامد شهری خود را در لندفیل دفن می کند و تعداد لندفیل های آن از هر کشوردیگری بیشتری می باشد. ایرلند نیز حتی با توجه به کمبود فضا و قیمت بالای زمین غالباً بر لندفیل تکیه دارد. ایتالیا در بخش جنوب وابسته به لندفیل باقی مانده است، اما در بخش شمال به علت تعطیل شدن برخی از لندفیل ها شروع به زباله سوزی وMBT نموده است. اسپانیا مانند اتریش دارای شهرهای بزرگ و حومه های پراکنده پر جمعیت می باشد. در این کشور پسماند در بسیاری از لندفیل های غیر اصولی دفن می شود و همین امر منجر به در پیش گرفتن AWT شده است و استفاده از کمپوست برای جلوگیری از کویرزائی رایج شده است. هلند نیز دارای لندفیل هایی است که به طور نامناسب فعالیت می کنند و در گذشته هم دارای زباله سوزهایی بوده که این موارد رسیدن به مقبولیت عمومی در مورد تسهیلات جدید را مشکل ساخته است. اما از طریق طرح ملی پسماند که در سال 1993آغاز شد و مالیات های زیاد لندفیل که برنامه ای برای زباله سوزی و تولید کمپوست بود، میزان پسماند شهری روانه شده به سوی لندفیل را تا 25 درصد کاهش داده است. انگلیس مطمئناً با بقیه اروپا تفاوت دارد و هنوز برای بیش از 3/2 پسماند شهری خود از لندفیل استفاده می کنند. رهنمود لندفیل، مالیات های لندفیل را الزام نمی کند اما این مالیات ها رایج هستند. نزدیک شدن به وضع مالیات لندفیل در این 10 کشور، متفاوت است. در اتریش، دانمارک و هلند مالیات لندفیل بالای 130 دلار به ازای هرتن است. در انگلیس مقرر شده که در طول 5 سال آینده از 40 تا 80 دلار به ازای هر تن افزایش یابد. در ایتالیا و سوئد مالیات حدود 65 دلار به ازای هر تن است. در ایرلند و اسپانیا این مقدار، 25 دلار به ازای هز تن است. در سوئد و دانمارک مالیاتی نیز روی زباله سوزی بسته می شود تا بازیافت را ترویج نمایند. انگلستان رویکردی نیز متعارف به نام طرح بازرگانی کمک هزینه لندفیل ایجاد کرده که به شهرداری ها اجازه می دهد در صورتی که خودشان نتوانند اهداف و رهنمود را برآورده کنند، برای برآورده کردن این اهداف و اعتبارات لندفیل را خریداری کنند یا اینکه جریمه ای 350 دلاری به ازای هر تن را متحمل شوند. در فرانسه و آلمان مالیاتی وجود ندارد. در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپائی، برنامه ریزی فقط بر روی اقدامات مربوط به پسماند شهری متمرکز می شود. به عنوان مثال، پسماند تجاری، صنعتی و پسماند حاصل از ساخت و ساز و تخریب، در خصوص کاهش پسماند قابل تجزیه بیولوژیک خارج از حیطه رهنمود لندفیل می باشد. تاثیر رهنمود لندفیل چه بوده است؟ داده های ارائه شده در این تحقیق نشان می دهد که میزان تولید پسماند جامد شهری به افزایش خود در اروپا ادامه می دهد. اما مقدار پسماندی که توسط اتحادیه اروپا در لندفیل دفع شده در بیشتر موارد در حال کاهش و یا در بدترین حالت ثابت می ماند. رهنمودها در کشورهایی که تکیه بیشتری بر لندفیل دارند(ایرلند، انگلیس، اسپانیا، پرتقال و فنلاند) موجب ثابت ماندن یا کاهش میزان پسماند تولیدی گردید و کشورهائی که تکیه کمتری به لندفیل دارند(آلمان، سوئد، بلژیک، دانمارک، و هلند) در طول 10 سال گذشته در حال کاهش دفن پسماند خود بوده اند و به نظر نمی رسد که رهنمودهای لندفیل تفاوتی را ایجاد کرده باشد. اتریش و فرانسه در طول مدت های طولانی مقادیر مشابهی از پسماند را دفن کرده بودند، چون که از مدتهاپیش WTE را آغاز کرده بودند. در اغلب کشورها از زمان اجرای رهنمود پسماندها تعداد لندفیل های قانونی به نظر می رسد که کاهش یافته باشد. این کاهش به علت تعطیل شدن لندفیل های غیر قابل قبول، افزایش مشکلات و هزینه های مربوط به تعیین مکان، طراحی، ساخت و ساز و کارکرد لندفیل های مدرن(نوین) می باشد. این کار باید با دانستن این نکته توصیف شود که بیشتر کشورها استراتژی های ملی خودشان را اجرا کرده اند که موجبات کاهش تولید پسماند و بازیافت بیشتر را فراهم نمایند. شواهد و مدارک صحیحی نشان می دهد که توسعه های مهمی در استانداردهای مهندسی لندفیل در اروپا در طول چند سال اخیر صورت گرفته است. رهنمود پسماند برای اصول طراحی مهندسی، ثبات و سازگاری به ارمغان آورده و بسیاری از متصدیان را به گسترش لندفیل با استانداردهای قبول بالا تشویق کرده است. لندفیل های اروپائی چگونه بهترین عملکرد را تعریف می کنند؟ Golder Associatesدر هر کشور برای تطابق استانداردها، یک لندفیل را مورد ارزیابی قرار داد. در کل، هر کشوری مثال خوبی است از اینکه چگونه یک لندفیل مدرن باید طراحی شود. در اروپا سیستم های جمع آوری و تصفیه شیرابه راه اندازی شدند. حداقل سه مورد از این 10 لندفیل بعضی از پیش تصفیه های (هوازی یا بیولوژیک) را با هم ترکیب کردند. در فرانسه و اسپانیا از فناوری اسمز معکوس استفاده شده که معمولاً گران ترین شکل تصفیه است و در مواقعی به کار می رود که هیچ مجرای فاضلاب محلی در مناطق روستایی در دسترس نباشد. در دانمارک بطور کامل به سیستم روکش صرفاً معدنی وابسته است. اغلب سایت ها یک لایه طبیعی رس/مواد معدنی را با یک لایه پلی اتیلن با چگالی بالا به عنوان آستر و پوشش ترکیبی شان، ترکیب کردند. دو مورد از این سایت ها در ایتالیا و پرتقال یک لایه آستر اضافی رس ژئوسنتتیک را برای ایجاد ایمنی بیشتر اضافه نمودند. در هلند و اسپانیا ماسه بنتونیت غنی شده را ترکیب نمودند که فرآیندی گران است و زمانی که رس طبیعی یا مواد معدنی با نفوذ پذیری کم به مقدارکم وجود داشته باشد یا موجود نباشد، استفاده می شود. در فنلاند استفاده از آسفالت ضد آب که احتمالاً بتن آسفالتی متداول می باشد. در خصوص سیستم های پوششی طرح ها، نه تنها موانع با نفوذ پذیری کم را برای به حداقل رسانی ورود آب سطحی و شیرابه ترکیب می کنند، بلکه در تعدادی از طرح ها نیاز به گنجاندن سیستم های زهکشی در بالای این لایه ها با نفوذ پذیری کم برای افزایش حجم رواناب، پی برده شده است. 9 مورد از پانزده نمونه، این لایه زهکشی را ترکیب کرده که یک تمایل و گرایش در حال رشد در طرح با خصوصیات بالا را نشان می دهد. به طور مشابه شش مورد از پانزده سایت، علاوه بر لایه های طبیعی، غشاءهایی را ترکیب کردند و هفت مورد یک لایه زهکشی گاز را در زیر سرپوش قرار دادند و و دوازده مورد از این پانزده سایت از مواد طبیعی که اغلب رس بود در زیرغشاءهائی مصنوعی شان استفاده نمودند و 11 مورد نیز خاک سطحی را. تعداد زیادی از سایت ها کنترل مثبت گاز لندفیل را استقرار دادند و تنها 15/2 هیچ کنترلی نداشتند. اما اظهار نمودند که مقادیر اندازه گیری شده گاز نشان داده که نیازی به این کار نمی باشد. 8 مورد از سایت ها تاکنون گاز لندفیل را به انرژی تبدیل نموده اند که پنج تا از آنها ترکیب سیستم های حرارت و برق هستند و سه تای دیگر برنامه هایی دارند که این کار را در آینده به انجام برسانند. در مقایسه با لندفیل استرالیا خصوصیات طراحی مشابه سایت های بزرگتر در بخش ذیل ارائه شده است : - پوشش و آستر پایه ترکیبی به طور معمول استفاده می شود. - شیرابه جمع آوری شده و در محل یا خارج از محل تصفیه می شود. - پوشش آستر با استفاده از یک مانع رسی به عنوان حداقل مانع موجود و همچنین در بعضی مواردHDPE صورت می گیرد. - گاز لندفیل جمع آوری شده و در مشعل سوزانده می شود یا برای تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد. استانداردهای اتخاذ شده بوسیله سازمان حفاظت محیط زیستEPA دولت استرالیا هم راستا با رهنمود لندفیل است و اکثر لندفیل و بسیاری از سایتهای کوچکتر در حال پذیرش این استانداردها هستند. سیستم های پوشش پایه به علت ضرورت حفاظت آب زیرزمینی(ناشی از آلودگی شیرابه) دراسترالیا و اروپا اهمیت دارد. لازم به ذکر است رهنمود لندفیل ژئوممبران ها را در سر پوش الزامی نمی کند. دیدگاه اروپا نسبت به هزینه های لندفیل این موضوع در اروپا به خوبی مورد پژوهش قرار گرفته و دو مقاله اقتصادی در این خصوص بررسی و مرور گردید. اولین مورد گزارشی است که بوسیله کمیسیون اروپا در سال 2000 درباره پیامدهای خارجی محیط زیستی اقتصادی لندفیل و زباله سوزی منتشر شد و دومین مورد یادداشتی است که درسال 2004 بوسیله 2 اقتصاددان درباره هزینه های خارجی و خصوصی دفن بهداشتی در مقابل زباله سوزی منتشر گردید. مراجع، اساساً دفن بهداشتی را با زباله سوزی مقایسه می کنند چرا که این ها دو گزینه عموماً در دسترس و با داده های کافی می باشند. امحاء پسماند در این زمان در اروپا به خوبی شناخته نشده است. به طور خلاصه می توان بیان کرد : هم اکنون بیشتر لندفیل ها در استرالیا با رهنمودهای لندفیل اروپائی مطابقت دارند و بطور منطقی می توانند دعوی داشتن هزینه های محیط زیستی خارجی حدود 20 دلار به ازای هر تن را داشته باشند. تحقیقات هلندی نشان داد که هزینه خصوصی در یک لندفیل با بهترین عملکرد در هلند حدود 55 دلار به ازای هر تن است. بنابراین هزینه اجتماعی(هزینه زیست محیطی به اضافه هزینه خصوصی) معادل 75 دلار به ازای هر تن می باشد. نتیجه حاصل از دو گزارش اروپائی و گزارش های دیگر طوری است که بطور خودکار لندفیل را در انتهای سلسله مراتب پسماند قرار می دهد و این نتایج وقتی هزینه های کامل خصوصی و زیست محیطی به حساب بیایند همیشه قانع کننده نیست. اینکه به سادگی هزینه اضافی را برای امحاء پسماند وضع کنیم می تواند با عواید اضافی حاصله قانع کننده نباشد. منابع می توانند بطور بهتری در اصلاح بازیابی مواد جداسازی شده از منبع و اصلاح استانداردهای لندفیل صرف شوند. نتیجه گیری : § امحاء پسماند با روش های جایگزین، لندفیل را حذف نخواهد نمود، بلکه فقط با ورود پسماند به لندفیل هزینه اضافی قابل توجه را کاهش می دهد. § رهنمود پسماند در مورد قواعد کاهش پسماند قابل تجزیه بیولوژیکی فقط برای پسماند جامد شهری اعمال می شود. § رهنمود پسماند گسترش امحآء پسماند جایگزین را در نواحی که قبلاً تاریخچه زباله سوزی نداشته و به لندفیل تکیه داشته اند را موجب شده است. § کشورهائی که کاهش پسماند شهری و استراتژی های WTE زباله سوز را به خوبی گسترش داده اند به سختی تحت تاثیر رهنمود لندفیل قرار گرفتند. § بعضی از کشورها سیاست WTE زباله سوز را با سیاست انرژی کل تلفیق نموده اند و دیگر کشورها بعد از مخالفت های عمومی در مورد استانداردهای خیلی ضعیف در دهه های 1960و1970 روششان را به زباله سوزی تغییر دادند. § در کشورهائی که استراتژی کاهش پسماند از قبل وجود نداشته، رهنمود لندفیل میزان ورود پسماند به لندفیل را متوقف نموده است، اما در کشورهائی با استراتژی های کاهش پسماند از قبل، کاهشی در این زمینه مشاهده نشده است. § استراتژی کاهش میزان پسماند شهری در استرالیا به مقدار قابل توجهی موفق بوده است و مقدار پسماند به ازای هر نفر که به سوی لندفیل روانه میشود پائین است و این مسئله نشان دهنده تکیه بر لندفیل و عدم انجام زباله سوزی است. § لندفیل با بهترین عملکرد در استرالیا می توانند الزامات رهنمود لندفیل را برآورده کرده و قابل مقایسه با لندفیل های اروپائی هستند. § بیشتر از نیمی از هزینه های ذکر شده به علت عدم سازگاری است که به همان اندازه روی روش های جایگزین امحاء پسماند اثر دارد. § محققان اقتصادی پیشنهاد می کنند که در صورتی که لندفیل خصوصی باشد، نباید در انتهای سلسله مراتب پسماند قرار بگیرد. علاوه بر اینکه هزینه های محیط زیستی ( 75 دلار به ازای هر تن ) کمتر از موارد جایگزین ها می باشند. نگارش : سام. بتمن ترجمه : محمد رضایی - کارشناس سازمان مدیریت پسماند شیراز ویرایش : آزاده بینایی حقیقی - کارشناس سازمان مدیریت پسماند شیرازمنبع: http//www.eshiraz.ir/bazyaft/fa/artc236