تنها یک واژه غیر فارسی در سرود ملی پاکستان وجود دارد/ الهه آرانیان - «زبان اردو دختر زیبای زبان فارسی است»؛ این جمله شاید زیباترین توصیف رابطه عمیق فرهنگی و زبانی بین دو کشور ایران و  پاکستان باشد که پروفسور محمد اقبال شاهد، استاد دانشگاه جی سی لاهور، بر زبان می آورد. پیوند فرهنگی و زبانی این دو کشور هیچ مرزی نمی‌شناسد و چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد....  روز گذشته، موسسه فرهنگی هنری خراسان میزبان استادان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جی سی لاهور استان پنجاب پاکستان بود. در این جلسه، درباره زبان فارسی در پاکستان، وضعیت ترجمه متون فارسی به زبان اردو و جایگاه زبان فارسی در دانشگاه های این کشور گفت‌وگو کردیم که در ادامه بخش‌هایی از آن را می خوانید.عشق من با خط مشکین تو امروزی نیستدر ابتدای صحبت، از سرود ملی پاکستان گفتیم که تمامش فارسی است و تنها دو واژه غیرفارسی دارد، اما استادان پاکستانی سخن ما را اصلاح کردند و گفتند سرود ملی کشور ما تنها یک واژه غیر فارسی دارد و تمامش فارسی است؛ ما سرود ملی را به زبان فارسی می خوانیم. پروفسور محمد اقبال شاهد، مدیر گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه جی سی لاهور صحبتش درباره دیرینگی رابطه فرهنگی ایران و پاکستان را با بیتی از حافظ آغاز کرد: «عشق من با خط مشکین تو امروزی نیست/ دیرگاهی است کزین جام هلالی مستم. پاکستان و ایران فقط دو کشور همسایه نیستند و از دیرباز اشتراکات فرهنگی و ادبی دارند. اگر نگاه بکنیم به ادبیات فارسی، از همان زمانی که در ایران اولین شعرها سروده می‌شد، رابعه قزداری در زمان سامانیان و در منطقه ما، شعر می‌گفت. در دوره‌های بعدی هم، مسعود سلمان را در لاهور داریم که شعر سروده است. اولین تذکرة الشعرا، به زبان فارسی و در نزدیکی مولتان، با نام لباب الالباب و به قلم محمد عوفی به رشته تحریر درآمد. در سده دهم، بزرگ ترین پایگاهی که ادبیات فارسی را حفظ کرده، سرزمین‌های پاکستان و هند بوده است که شاعران به سوی آن مهاجرت می‌کردند. امروز هم صدها شاعر فارسی از جمله زنده یاد دکتر ظهیر صدیقی و دکتر اکرم شاه را داریم».آمار شگفت‌انگیز استادان زبان فارسی در پنجاباستاد اقبال شاهد از علاقه فراوان پاکستانی‌ها به شاعران فارسی زبان این‌طور گفت: «اقبال لاهوری مولانا را مرشد خود قرار می دهد و در اولین اثر  خود، یعنی «اسرار خودی» بسیار متأثر از مولاناست. تعجب‌آور است که او آثار همه شاعران فارسی را مطالعه کرده است. اقبال، فارسی را الگوی خود قرار می‌دهد. بیشتر دوستان ما «بوی جوی مولیان آید همی» را حفظ هستند و  به ادبیات فارسی کلاسیک آن چنان تسلط دارند که شاید ایرانی‌ها نداشته باشند». این استادِ قدیمی‌ترین گروه زبان و ادب فارسی در پاکستان، درباره تعداد استادان و دانشجویان زبان فارسی در پنجاب گفت: «همیشه به دوستان ایرانی می‌گویم آن قدر که ما کرسی زبان فارسی دایر کرده‌ایم، شاید شما چنین کاری نکرده باشید. ما تنها در استان پنجاب، 425 دانشکده ادبیات با سه هزار استاد فارسی و  60 هزار نفر دانشجوی دوره لیسانس داریم».ترجمه لغت‌نامه دهخدا به اردومرحوم دکتر ظهیر صدیقی 16 سال پیش کار ترجمه لغت‌نامه دهخدا را به زبان اردو آغاز کرد و حالا، دکتر اقبال شاهد راه او را ادامه داده است. او درباره این ترجمه گفت: «لغت‌نامه «جی سی یو»، ترجمه  لغت نامه دهخدا به زبان اردوست. می‌گویند زبان اردو دختر زیبای زبان فارسی است. در پاکستان جامعه دانشگاهی متوجه این مسئله هست که اگر فارسی را پاس نداریم، زبانمان از دست می‌رود. این فرهنگ در پنج جلد است که هم اکنون سه جلد آن منتشر شده و جلد چهارم در دست چاپ است. جلد پنجم هم آماده است که به زودی آن هم منتشر خواهد شد».رونق گلزار ما از رنگ رخسار شمااستاد اقبال شاهد درباره جایگاه ادبیات معاصر در مواد درسی دانشجویان ادبیات فارسی در پاکستان گفت: «استاد ظهورالدین احمد 20 سال پیش کتابی درباره ادبیات معاصر فارسی نوشته است که جزو درس‌های دانشگاهی ما بوده و هست؛ ما در دانشکده‌های ادبیات کلاسیک، فارسی را از دوره سامانیان تا معاصر در همه حوزه‌ها مانند شعر، داستان کوتاه، رمان، نمایش نامه و حتی ایران‌شناسی تدریس می‌کنیم.همچنین آثار ادبی معاصر مانند داستان‌های جمالزاده، اشعار فروغ فرخزاد، پروین اعتصامی و... به زبان اردو ترجمه شده است». بعد از این، دکتر بابر نسیم عاصی، دانشیار دانشگاه جی سی، شعری از مرحوم دکتر ظهیر صدیقی که خطاب به ایرانی‌ها سروده شده، خواند با این مطلع: «ای فروغ فکر و فن از نور افکار شما/ رونق گلزار ما از رنگ رخسار شما». در پایان هم به قول استاد اقبال شاهد برای برکت، شعر مشهور «به کجا چنین شتابان» استاد شفیعی کدکنی خوانده شد.